الگوی عوامل فردی و خانوادگی موثر بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان متوسطه مناطق کم-برخوردار: نظریه داده بنیاد

مقدمه: تحقیقات نشان می­دهد دانش­آموزانی که در مناطق کم­برخوردار زندگی می­کنند در مقایسه با سایر گروه­ها موفقیت­های کمتری دارند، در حالی­که موفقیت تحصیلی شاخص اشتغال، رفاه و کاهش حساسیت به فقر است. هدف پژوهش حاضر تبیین الگوی فرایندهای فردی و خانوادگی موثر بر موفقیت تحصیلی دانش­آموزان متوسطه  است. روش ها: این پژوهش کیفی با استفاده از روش نظریه داده­بنیاد است. نمونه پژوهش حاضر را ۴۹ نفر شامل دانش­آموزان متوسطه اول و دوم، معلمان و والدین شهرستان رشتخوار در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تشکیل دادند. نمونه مطالعه حاضر با استفاده از روش نمونه­گیری هدفمند و با در نظر گرفتن نقطه اشباع نظری انتخاب شد. داده­ها با بهره­گیری از مصاحبه نیمه­ساختاریافته جمع­آوری و تجزیه و تحلیل آن با استفاده از مدل پارادایمی داده­بنیاد استراوس و کربین انجام شد. یافته­ها: نتایج تحلیل مصاحبه­ها به استخراج ۱۸۰ مفهوم، ۱۰۵ مقوله فرعی و ۲۵ مقوله اصلی انجامید. شرایط­ علی از ۶ مقوله اصلی شامل (عبرت­آموزی تحصیلی، افتخارآفرینی تحصیلی، تجارب کارآمد تحصیلی، کارکرد فرهنگی خانواده، کارکرد تربیتی خانواده، کارکرد تحصیلی خانواده)، پدیده اصلی از مقوله چشم­انداز مثبت تحصیلی، شرایط مداخله­گر از ۴ مقوله اصلی (کارکرد ساختاری خانواده، کارکرد عاطفی خانواده، کارکرد ارتباطی خانواده، کارکرد مذهبی خانواده)، شرایط زمینه­ای از ۴ مقوله اصلی (معنویت تحصیلی، خلق ­و­ خوی تحصیلی، احساس رضامندی، کارکرد خود­ارتقایی خانواده)، راهبردها از ۴ مقوله اصلی (والایش تحصیلی، کنش­وری تحصیلی، مهارت­های زندگی تحصیلی، سماجت تحصیلی) و پیامدها از ۶ مقوله اصلی (غلبه بر کلان روایت­های مخرب، سبک زندگی تحصیلی، بستر پیشرفت، موانست به موفقیت، برازندگی نقش، خلاقیت تحصیلی) تشکیل شده است. نتیجه­گیری: داده های کیفی تحلیل شده نشان می دهد موفقیت برای همه قابل دستیابی است و برای ارتقای موفقیت تحصیلی دانش­آموزان با وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین، رشد موفقیت­آمیز عوامل فردی و نقش­آفرینی کارکردهای خانوادگی حائز اهمیت است.

کلیدواژه ها:

Students from less-privileged areas ، academic success ، grounded theory ، دانش آموزان مناطق کم برخوردار ، موفقیت تحصیلی ، نظریه داده بنیاد