منطق سکاکی در تاسیس علم بیان

چنین نیست که فصل بیان از "قسم ثالث" کتاب مفتاح العلوم سکاکی، خلاصه ی وفادارانه ای از آرای پیشوای اهل بلاغت، عبدالقاهر جرجانی باشد و یا حتی نام خود را از آن گرفته باشد. سکاکی است که نام، حدود و مبنای منطقی این دانش را برنهاده است. او خود در این فن دست به تاسیس می زند و با افزودن بحث دلالت همچون مدخلی منطقی وار بر طایفه ای از مباحث که آنها را "البیان" نامیده است، به تعبیر آیندگان خویش "مخترع" این رویکرد به آن مباحث می شود. می گویند که سکاکی با درآوردن منطق به بیان، ذوق را از آن به درکرده است؛ این قابل بررسی است؛ اما این که چند و چون عمل منطقی سکاکی، خود چیست و چگونه است درست بررسی نشده است. در این مقاله، پس از مرور بر اسنادی که ثابت می کنند که سکاکی موسس علم بیان است، مدخل دلالی علم بیان در کتاب مفتاح العلوم، وارسی خواهد شد و در برابر پرسش هایی انگیخته از درون روش شناسی و ساختار آن، قرار خواهد گرفت؛ زیرا عزیمتی که سکاکی از بحث دلالتهای سه گانه؛ یعنی مطابقه، تضمن و التزام به سوی ارکان علم بیان می کند، نیازمند تقریری روشن کننده است، و هم چنین در ذات خود و نیز در قیاس با مبنای منطقی ای که مصنف، همچون تمهیدی بر علم بیان درمی آورد، دچار مسائلی است که این مقاله به تبیین آنها خواهد پرداخت.

کلیدواژه ها:

علم بیان ، سکاکی ، جرجانی ، بلاغت ، دلالت ، منطق