قلی خان، خان نبود: اندر حکایت کتاب علوم شناختی دین نوشته نعیمه پورمحمدی

پژوهش در هر موضوعی یعنی پژوهشگر حاصل تحقیقاتش را به مخاطبان عرضه کند و سهمش در نوشته کاملا از سهم پژوهش های قبلی مشخص باشد، به گونه ای که خوانندگان به روشنی متوجه شوند چه بخش هایی از نوشته حاصل تحقیقات پژوهشگر است و کدام قسمت ها حاصل پژوهش های دیگران. نقد نوشته هایی که این شرط لازم را رعایت نکرده اند و نشان دادن رونوشت ها و اقتباس ها از دیگران بی تردید در ارتقای سطح کیفی نوشته های پژوهشی تاثیر دارد. در مقاله حاضر کتاب علوم شناختی دین، تالیف نعیمه پورمحمدی، از این منظر نقد شده است. نگارندگان مقاله پس از مقایسه بخش های چشمگیری از این کتاب با برخی منابع معروف و معتبر که در حوزه علوم شناختی دین به زبان انگلیسی نوشته شده، به این نتیجه رسیدند که بخش معظم کتاب از آن منابع انگلیسی ترجمه یا برگرفته شده و حاصل تحقیقات «مولف» نیست، تا جایی که بهتر است به جای «تالیف» از عنوان «کتاب سازی» استفاده کنیم و به جای «مولف» از «مولف نما». نعیمه پورمحمدی با استفاده از مطالب چند منبع محدود و کنار هم گذاشتن آن ها کتابی ساخته و آن را به اسم «تالیف» به نام خود منتشر کرده است. بخش های مختلف کتاب علوم شناختی دین به سه شکل گرد آوری شده است: (۱) بخش هایی که عینا، گاه ده ها صفحه پشت سر هم، ترجمه کامل و یکپارچه از منابع دیگر است؛ (۲) بخش های دیگری که ترجمه جسته گریخته، دل بخواهی و گزینشی از دیگر منابع است؛ (۳) بخش هایی که اگرچه ترجمه کامل یا گزینشی نیست، اما کپی محتوایی از دیگر منابع است، بدین شکل که گویا مطالب از گردآورنده است، ولی در واقع از دیگران است. ارجاع های کور و گمراه کننده مولف به گونه ای است که خواننده غیرمتخصص به هیچ وجه متوجه نمی شود که چه اتفاقی دارد می افتد و همه مطالب را حاصل تحقیقات مولف به شمار می آورد. به طور خلاصه، می توان گفت این کتاب انتحالی بزرگ و نوعی کتاب سازی و کپی کاری ناشیانه در عالم پژوهش است و «مولف» تقریبا هیچ سهم درخوری از این کتاب ندارد. گرچه با وجود مشکل اصالت، که اشکال اصلی کتاب است، نوبت به نقد ساختاری و محتوایی نمی رسد، اما کتاب علوم شناختی دین از این حیث نیز حاوی اشکالات جدی و بعضا مضحک است که در بخش دوم مقاله به اختصار به این موارد نیز اشاره کرده ایم.

کلیدواژه ها:

نعیمه پورمحمدی ، انتحال کبیر ، سرقت ادبی ، انتحال به سبب ارجاع نابسنده ، کتاب سازی ، منبع تراشی ، علوم شناختی دین