نگاهی جامعه شناختی به تحولات پیرامون عاملیت زنان در هیات های مذهبی از آستانه انقلاب-اسلامی تاکنون

حضور در فضای مناسکی عامل مهم جامعه پذیری زنان است و هیات ها از جمله پایدارترین مکان هایی هستند که این فضا را ایجاد می کنند. در پژوهش حاضر تحولاتی که از سال های منتهی به انقلاب اسلامی تاکنون پیرامون عاملیت زنان در هیات های پژوهش حاضر تحولاتی که از سال های منتهی به انقلاب اسلامی تاکنون پیرامون عاملیت زنان در هیات های مذهبی رخ داده، مورد مطالعه قرار گرفته است. روش کار کیفی و جمع آوری داده ها با استفاده از دو روش اسنادی و میدانی انجام شده است: اسنادی مانند گزارش های مربوط به پیمایش های ملی، نتایج پژوهش های پیشینی ،فیلم، صوت و عکس های مرتبط و نیز استفاده از تاریخ شفاهی و مصاحبه با افرادی که در بازه زمانی مذکور زیسته اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که طی سال های منتهی به انقلاب اسلامی، مساجد، حسینیه ها و هیئات که کانون های تغذیه و هدایت فکری انقلابیون تبدیل شده بود، از شرایط مناسب برای فعالیت مستقیم زنان (به جز موارد استثنا) برخوردار نبودند و آن ها از طریق مردهای خانواده یا آشنایان به صورت غیر مستقیم از فعالیت های انقلابی مطلع می شدند و در جلسات قرآن خانگی این اطلاعات را با یکدیگر ردوبدل می کردند؛ اما به مرور، با شدت یافتن جریان انقلاب، زن ها هم به عنوان عاملانی تاثیرگذار، وارد صحنه مبارزات شدند؛ هیات های انقلابی- سیاسی از مهمترین کانون های جذب زنان بود. جنگ تحمیلی، مقطعی مهم برای ظهور عاملیت قدرتمند زن ها در هیات ها بود. آن ها در کنار جمع آوری کمک های مردمی، عاملان تقویت ایدئولوژی انقلابی و انگیزه مقاومت در پشت جبهه بودند. در دهه ۷۰ اما طیفی از نو اندیشان دینی، عاملان مهم تغییر و تحولات در فضای مناسکی بودند که به تشکیل هیات های زنانه جدید غیرسنتی در شهرهای بزرگ مثل تهران منجر شد. تا پایان دهه ۹۰ تحول خاصی در عاملیت زنان در هیات های عمومی مشاهده نشد. در سال جاری اما در واکنش به جنبش «زن، زندگی، آزادی» که راهبرد برجسته نمودن حضور زنان در عرصه عمومی قوت گرفت، عاملیت زنان در هیات ها پر رنگ شد و برای اولین بار ایده ضرورت تشکیل هیات های زنان در فضای عمومی جامعه مطرح شد که تحولی مهم پیرامون عاملیت زنانه محسوب می شود.

کلیدواژه ها:

مناسک ، هیات ، زنان ، عاملیت ، تحول.