تغییرات کارکردی هیات های مذهبی در چهار دهه اخیر در شهر اراک

هیئت های مذهبی، پدیده هایی هستند که نمایندگان دین و امور دینی به حساب می آیند. این هیئات به واسطه ریشه های تاریخی، میزان مشارکت اجتماعی چشمگیری را به خود اختصاص می دهند. از طرفی دیگر هیئت های مذهبی صرفا واجد کارکردهای دینی نیستند و فعالیت های آن ها آثار و پیامدهای فراوانی را در حوزه های مختلف به همراه دارد از این جهت به نظر می رسد هیئات مذهبی در مقایسه با سایر نهادهای دینی در جامعه ایران و به تبع آن شهر اراک، نقش برجسته تری داشته باشند. باتوجه به جایگاه این هیئت ها در نظام فرهنگی و رخ دادن تغییرات ارزشی در میان نسل های مختلف مشارکت کنندگان، مطالعه و بررسی کارکردهای هیئات می تواند برای دست اندرکاران و برنامه ریزان مربوطه مفید واقع گردد. نویسندگان در پژوهش حاضر درصدد تبیین تغییرات کارکردی هیئت های مذهبی شهر اراک در چهار دهه اخیر بوده اند. این تحقیق با بهره گیری از روش کیفی و رویکرد تحلیل مضمون صورت گرفته است. از میان اعضای هیات امنا یا مسئولین هیئات مذهبی موردنظر، ۱۵ نفر از طریق شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. پژوهشگران به منظور گردآوری داده های مورد نیاز مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته را به کار برده اند. داده های گردآوری شده با استفاده از شیوه شبکه مضامین در قالب مضامین سه گانه (پایه ای، سازمان دهنده و فراگیر) مورد تحلیل واقع شده اند. یافته های پژوهش از تغییرات رخ داده ذیل چهار محور مناسک، ارزش های اجتماعی حاکم بر تعاملات درون گروهی، کارکردهای رسانه ای و کارکردهای فرا آیینی (مذهبی) حکایت دارد. رویارویی عقل و عاطفه، دگردیسی ذائقه مخاطب، معضله توازن حزن و فرح مذهبی، سلوک روادارانه،سلبریتیزه شدن هیئت و کنشگری مردم نهاد از جمله مهم ترین یافته های تحقیق حاضر است.

کلیدواژه ها:

هیات های مذهبی ، تغییرات کارکردی ، اراک ، مناسک دینی ، مداحی