آموزش عالی و بازار کار: بررسی تطابق برنامه درسی با تحصیلات مورد نیاز مشاغل با میانجی گری شایستگی کارآفرینانه

هدف: نظام آموزش عالی به عنوان یکی از دو اهرم اصلی تعلیم و تربیت، مسئولیت تربیت بخش عظیمی از نیروی انسانی متخصص و کارآمد مورد نیاز بازار کار را در سطوح و رشته های مختلف برعهده دارد و یکی از مولفه های مهم برای قضاوت درباره کارآیی داخلی و خارجی نظام های آموزش عالی، کیفیت آموزش نیروی انسانی در هماهنگی با نیازها و تغییرات بازار کار است. عدم توجه به این امر، منجر به تربیت دانش آموختگانی خواهد شد که بین دانش و مهارت های آنان با نیازها و الزامات مشاغل تناسبی وجود ندارد و افزایش روزافزون شمار بیکاران تحصیل کرده حاکی از عدم تطابق آموزش های ارائه شده در دانشگاه با نیازهای واقعی بازار کار است. از طرفی موسسات آموزش عالی دانشجویان را با تمرکز بر مهارت های انضباطی، آکادمیک و فنی آموزش می دهند، در حالی که اغلب آن ها در کنار این شایستگی های تخصصی، فاقد مهارت های نرم هستند. این شایستگی ها و مهارت ها از موضوعات مرتبط با  کلیه رشته ها و مورد نیاز در تمام مشاغل مدرن و مسیرهای حرفه ای شغلی هستند و توسعه مهارت ها و شایستگی های کارآفرینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا سطوح بالاتر مهارت های کارآفرینی، احتمال تحصیل بیش از حد، برای فارغ التحصیلان دانشگاهی را کاهش می دهد و به افراد کمک می کند تا مشاغل بهتری به دست آورند، حتی اگر به جای مشاغل خوداشتغالی به دنبال شغلی با دریافت حقوق باشند؛ از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تاثیر کیفیت برنامه درسی بر عدم تطابق تحصیلات مورد نیاز مشاغل، با توجه به نقش میانجی شایستگی کارآفرینانه در فارغ التحصیلان شاغل بود.مواد و روش ها: این پژوهش از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ روش گردآوری داده ها و تجزیه و تحلیل آن ها، پژوهشی پیمایشی-توصیفی مبتنی بر مدل یابی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش آموختگان مقطع کارشناسی دانشگاه ارومیه از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۴۰۰ به تعداد ۹۳۳۵ نفر تشکیل دادند که در حال حاضر اشتغال به کار داشتند. با استناد به فرمول کوکران ۴۱۱ نفر با روش نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد عدم تطابق افقی و عمودی چاوادی و همکاران (۲۰۲۲)، کیفیت برنامه درسی محمدشفیع و همکاران (۱۳۹۹) و شایستگی کارآفرینانه جانسو سولو و همکاران (۲۰۲۲) استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه ها براساس نظر خبرگان، بررسی و تایید شد و به منظور بررسی روایی سازه ابزارهای پژوهش، از تحلیل عاملی تاییدی به وسیله نرم افزار لیزرل استفاده شد و پایایی ابزارها نیز محاسبه و مورد تایید قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه ها و مدل سازی معادلات ساختاری از نرم افزار لیزرل استفاده شد.بحث و نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از این بود که کیفیت برنامه درسی تاثیر معنادار و منفی بر عدم تطابق تحصیل-شغل (۲۸/۴=P< ۰/۰۱، t) و تاثیری مستقیم بر شایستگی کارآفرینی داشته (۳/۳۶=P< ۰/۰۱، t) و بین بین شایستگی کارآفرینی با عدم تطابق تحصیل-شغل نیز رابطه ای منفی و معنادار برقرار بود (۵/۵۳=P< ۰/۰۱،t)؛ شایستگی کارآفرینانه در رابطه بین کیفیت برنامه درسی با عدم تطابق تحصیل-شغل نقشی میانجی داشت (۰/۰۶=P< ۰/۰۱، ß ). با توجه به نتایج بدست آمده، دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی باید علاوه بر کارکردهای علمی، فرهنگی و اجتماعی، به انتظارات تجاری جامعه توجه نمایند و دانشجویان خود را با برنامه های درسی متناسب با نیازهای بازار کار بپرورانند، چرا که این تناسب باعث بهبود قابلیت اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی شده و تا حدودی معضل اشتغال و تولید کشور را با تکیه بر نیروی انسانی متخصص، کارآفرین، ماهر و شایسته جبران می نماید. از طرفی توجه به تدوین برنامه درسی مبتنی بر شایستگی های کارآفرینانه و تدارک دوره های موازی کارآفرین پرور و شایستگی گستر قادر است در کنار ارائه مهارت های تخصصی، با گسترش مهارت های نرم دانش آموختگان، جایابی آن ها را در مشاغل مرتبط با رشته تحصیلی دانشگاهی شان تسهیل نماید.

کلیدواژه ها:

عدم تطابق تحصیل-شغل ، کیفیت برنامه درسی ، شایستگی کارآفرینانه ، بازار کار