نمادشناسی نقوش تزیینات فلزی پوشاک بانوان ترکمن

زیبایی شناسی و زیبایی گرایی در انسان امری فطری است و تاریخ بشر نشان دهنده تلاش وی در خلق جلوه های زیبا و خودآرایی بوده است. استفاده از آرایه های تزیینی مختص قوم یا نژاد و یا محدود به دوره تاریخی معینی نمی باشد. در ایران ساخت و استفاده از زیورآلات بخش مهمی از هنرهای سنتی محسوب می شده و به دلیل موقعیت های اقلیمی و امکانات منطقه ای و توجهات قومی، میزان و رویکرد استفاده از زیورآلات در مناطق مختلف متفاوت بوده است به طوری که بیشترین تنوع و تعداد آرایه ها و زیورآلات فلزی در میان زنان قوم ترکمن به چشم می خورد و همین امر آنها را دارای خصوصیات منحصر به فرد و قابل تشخیص در جهان می کند. زیورآلات ترکمن به سه دسته زیورآلات مربوط به لباس، سر و زیورآلاتی که به طور مجزا استفاده می شوند تقسیم شده است که هر یک از آنها نمادگرایی خاص و مفاهیم مختلفی را در خود دارند، طبق دسته بندی فوق تزیینات لباس زنان این ناحیه تنها وسیله ای برای آراستن نبوده، بلکه ابزاری برای دفاع از خود محسوب می شده چرا که در جنگها زنان ترکمن نیز دوشادوش مردان می جنگیدند، همانند قبه نوک تیز روی زیور سر، که حکم کلاه و گل یقه بزرگ لباس، حکم سپر و زره را داشته است. در میان این قوم نقش هایی مانند نقش قوچ در بیشتر آثار هنری و صنایع دستی به چشم می خورد که ناشی از تاثیر محیط پیرامون و یک عامل موثر و حیاتی در زندگی مردمان ترکمن است که هم جنبه کاربردی داشته و هم مفاهیم آیینی و قومی و اجتماعی مانند شجاعت، قدرت، باروری و زایش و گاهی محافظت در برابر چشم زخم و طلسم را در خود دارد و یا استفاده از سنگهای تزیینی همچون عقیق سرخ نشانه خورشید و شعله آتش و محافظت کننده در برابر ارواح است. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی کار شده، مفاهیم نقوش تزیینات فلزی این قوم، ضمن تاکید بر تزئینات البسه بانوان این ناحیه با رویکرد نشانه شناسی انتزاعی نقوش هندسی، گیاهی و جانوری مورد مطالعه قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

نشانه شناسی ، زیورآلات ، تزیین لباس ، قوم ترکمن ، نقش مایه