"مشارکت دولتی-خصوصی: راهکاری موثر برای ارائه خدمات سلامت به سالمندان"

با توجه به رویکردهای سلامت در دو قرن اخیر و افزایش امید به زندگی افراد و کاهش میزان باروری، جمعیت های انسانی به سمت سالمند شدن در حال حرکت هستند؛ به طوریکه سالمندی به عنوان یکی از مهمترین پدیده های قرن بیستم معرفی شده است (۱). توسعه و افزایش جمعیت سالمند و پیامد های ناشی از آن، نظام های سلامت بیشتر کشورها را دیر یا زود دچار چالش خواهد کرد (۲). طبق برآوردهای سازمان ملل متحد، در سال ۲۰۲۰ حدود ۷۲۷ میلیون نفر با سن بیش از ۶۵ سال در سراسر جهان زندگی می کردند. پیش بینی می شود که این تعداد تا سال ۲۰۵۰ به بیش از دو برابر، یعنی تقریبا ۵/۱ میلیارد نفر برسد یعنی در سال ۲۰۵۰ از هر ۶ نفر، یک نفر سالمند خواهد بود. در کشورهای در حال توسعه این نسبت بزرگتر است، به طوریکه تا سال ۲۰۵۰ ، ۸ نفر از هر ۱۰ نفر سالمند در این کشورها زندگی خواهند کرد (۳). طبق برآوردها شمار سالمندان ایرانی بین سال های ۱۳۹۵ تا ۱۴۱۰، دو برابر خواهد شد و در صورت ادامه این روند، جمعیت سالمندان کشور در سال ۱۴۲۹ تقریبا ۲۴ درصد از جمعیت کل کشور را تشکیل خواهد داد. با ادامه این روند می توان گفت ایران نسبت به سایر کشورها فرصت کمتری برای آمادگی و مقابله با عواقب پدیده سالمندی جمعیت دارد (۴). پدیده سالمندی تمامی بخش های جامعه اعم از اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و غیره را تحت تاثیر قرار خواهد داد و نظام سلامت نیز از این قاعده مستثنی نیست. به این دلیل که افزایش سن، سالمند را در معرض بیماری های مختلف از جمله بیماری های قلبی، دیابت، سرطان ها، مشکلات کلیه و مجاری ادراری، زوال عقلی (۲)، بیماری انسدادی ریه، کاهش شنوایی و مشکلات چشمی قرار می دهد (۳). از همین رو در دوره سالمندی تقاضا برای مراقبت های بهداشتی و درمانی به طور قابل توجهی افزایش می یابد. بدین ترتیب، هزینه های درمانی روند تصاعدی خواهد داشت به طوریکه گاه هزینه های بهداشتی و درمانی فرد در طی ۲ سال آخر عمر با هزینه مابقی دوران زندگی برابری می کند (۵). نتایج پژوهش ها در حوزه سالمندی نشان دهنده آن است که نسبت هزینه های ملی اختصاص یافته به جمعیت ۶۵ ساله و بالاتر  در کشورهای مختلف (ژاپن، کانادا، استرالیا، ایتالیا) روند صعودی دارد و با افزایش متوسط سن جامعه، هزینه های مراقبت سلامت افزایش می یابد (۶-۸). سالمندی جمعیت بر تقاضای خدمات، پیچیده شدن ارائه خدمات و نحوه ارائه خدمات سلامت (افزایش بستری شدن در بیمارستان، مدت اقامت در بیمارستان، افزایش استفاده از مراقبت های طولانی مدت و استفاده بیشتر از مراقبت های سرپایی) به این گروه سنی نیز تاثیر قابل توجهی خواهد داشت (۹)(۱۰). مهمترین جنبه هایی که در حوزه سلامت و در رابطه با سالمندان می بایست مورد توجه جدی قرار گیرد مفاهیمی همچون هزینه، کیفیت و دسترسی به خدمات مورد نیاز این قشر از جمعیت است. ازآنجاییکه اغلب خدمات ارائه شده توسط بخش دولتی در سه مقوله مذکور دچار معضلات و مشکلات جدی است، باید از پتانسیل بخش خصوصی در کنار بخش دولتی استفاده شود، تا هم هزینه ها کاهش یافته و هم کیفیت و دسترسی سالمندان به خدمات مورد نیاز ارتقا پیدا کنند. یکی از رایج ترین اشکال استفاده از پتانسیل بخش خصوصی، مشارکت  دولتی-خصوصی Public-Private Partnership: PPP)) می باشد. مشارکت دولتی- خصوصی مکانیزمی است که در آن بخش دولتی (دولت و سایر نهادهای حکومتی) به منظور تامین خدمات زیربنایی (اعم از آب و فاضلاب، حمل و نقل، سلامت، آموزش و غیره) از ظرفیت های بخش خصوصی (شامل تعاونی، خصوصی، خیریه و سمن) اعم از دانش، تجربه و منابع مالی استفاده می نماید. به بیان دیگر بخش خصوصی به نیابت از دولت در برخی از وظایف و مسئولیت های تامین این خدمات نقش آفرینی می نماید (۱۱, ۱۲). در مشارکت دولتی - خصوصی نقش دولت از سرمایه گذاری، اجرا و بهره برداری در پروژه های زیرساختی به سیاست گذار و تنظیم کننده مقررات و ناظر بر کیفیت و کمیت ارائه خدمات تبدیل می شود (۱۳). یافته های مطالعات مختلف نشان دهنده آن است که مشارکت دولتی-خصوصی منجر به بهبود دسترسی و بهره مندی جامعه و به خصوص سالمندان از خدمات سلامت (۱۴-۱۶)، اثربخشی مراقبت ها، کاهش هزینه های ارائه خدمات، مدیریت کارآمد منابع، افزایش رضایت مندی مشتریان و جامعه، ایجاد فرصت برای ارتقای مسولیت پذیری و پاسخگویی بخش خصوصی، کاهش تصدی گری در ارائه خدمات و افزایش چابکی بخش دولتی، نظارت و کنترل بهتر، بهبود وضعیت و فضای خلاقیت و نوآوری در مدیریت و اداره امور، کاهش پرداخت از جیب، پاسخگویی مناسب به تغییرات در سازمان و محیط می گردد (۱۷, ۱۸)(۱۹). هدف این نامه جلب توجه سردبیر محترم و خوانندگان به اهمیت مشارکت دولتی-خصوصی به عنوان یک سیاست موثر در ارائه مراقبت های سلامت به سالمندان می باشد. با توجه به گسترش روز افزون تعداد سالمندان و نیاز گسترده این افراد به مراقبت های سلامت، و با توجه به وضعیت کنونی ایران در زمینه های اقتصادی و لزوم ارائه خدمات با کمترین هزینه و بالاترین کیفیت، استفاده از مشارکت دولتی-خصوصی می تواند به عنوان یک سیاست اصلی و موثر مورد توجه سیاست گذاران و مسئولین قرار گیرد.  در این راستا باید پژوهش هایی در زمینه تجارب موجود در دنیا و ایران در زمینه مشارکت دولتی-خصوصی در ارائه مراقبت های سلامت به سالمندان انجام شود تا زمینه را برای تدوین بهترین روش مشارکت دولتی-خصوصی در زمینه مراقبت سلامت سالمندان متناسب با شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ایران فراهم آورد و امکان پاسخگویی موثر به تغییرات سریع آینده در حوزه سلامت و سالمندی را ایجاد کند. به نظر می رسد یکی از الزامات آینده توسعه مراقبت های بهداشتی اولیه در زمینه خدمات سالمندی، ارائه خدمات سلامت به صورت یکپارچه، احداث مراکز دوستدار سالمند و افزایش مراقبت های حرفه ای در منزل و توسعه مراکز مراقبت طولانی مدت، گسترش پوشش بیمه های سلامت و توسعه بیمه های مختص سالمندان به واسطه مشارکت دولتی-خصوصی برای سالمندان می باشد.

کلیدواژه ها:

Public-Private Partnership ، Health services ، Elderly ، مشارکت دولتی-خصوصی ، مراقبت سلامت ، سالمندان