خودارجاعی در قرآن کریم؛ «زوج واژگان تقابلی» به مثابه ابزار بلاغی

گفتمان «خودارجاعی»[۱]، یعنی گفتمان قرآن درباره خودش، در جای جای قرآن کریم مشهود است. جالب اینکه قرآن کریم با بهره­بردن از استدلالات متنوع به­همراه گونه­های مختلف بلاغی تلاش دارد که مخاطبین خود را متقاعد نماید تا برداشت خاصی نسبت به چیستی قرآن داشته باشند: ایجاد فهمی که به ایمان منتهی گردد. با توجه به مطالعات انجام شده در زمینه گفتمان خودارجاعی در قرآن کریم، این مقاله بنا دارد بر اهمیت «زوج واژگان تقابلی»[۲] به­عنوان یکی از ابزارهای بلاغی قرآن تاکید نماید. این مفهوم فراتر از مفهوم ساده «زوج­ها(ی واژگانی)»[۳] است و با تقابل واضحی که در کل متن بین نمادهای حوزه­های مختلف و عمدتا در رابطه با مطالب کتاب مقدس در جریان است، روشن می­گردد. برخلاف آنچه در نگاه اول به­­نظر می­رسد، «زوج واژگان تقابلی» در قرآن با نظام دینی دوگانه[۴] ارتباطی ندارد؛ به­عکس، یک تحلیل دقیق نشان می­دهد که استفاده از «زوج واژگان تقابلی» در متن بر ویژگی استثنایی قرآن در رابطه با منشا الهی آن تاکید دارد. کارکرد «زوج واژگان تقابلی» با تمام ظرفیت بلاغی خود در تاثیری که به مخاطب منتقل می شود، ظاهر می گردد. این نوشتار با پیجویی آثار محققان معاصر که از تحلیل­های ادبی، ساختاری و استدلالی بهره برده­اند، بر آن است تا خواننده را به ثمربخشی مطالعات بلاغی قرآن متقاعدسازد. [۱]. محمد باعزم در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «معناکاوی واژه کتاب در خوداستنادی قرآن کریم»؛ نقد روش شناسانه کتاب «قرآن به روایت قرآن»»، این اصطلاح (Selfreferentiality) را به خود استنادی ترجمه کرده است. مترجمان معتقداند که برای تفکیکSelfreferentiality  از Selfcitation، مناسب تر و دقیق تر آن است که به ترتیب به «خود ارجاعی» و «خود استنادی» ترجمه گردد.۳. Binarity۴. PairsDualist Religious System

کلیدواژه ها:

قرآن ، زوج واژگان تقابلی ، تقابل ، خود ارجاعی ، استدلال ، غرض نویسنده.