تلمیح، انواع آن و کارکرد آن در شعر حافظ

معمولا حافظ به یک زیبایی در مفهوم غزلیاتش اکتفا نمی کند و سعی دارد یک بیت شعر را طوری بیان نماید که چند مفهوم را بهطور آشکار و پنهان بیان می کند. حافظ یکی از بحث برانگیزترین شاعران ایران است که به دلیل استفاده از صنایع ادبی فراوان وگوناگون، فضایی در شعری پدید آورده که هر کسی می تواند بنابر فوق. حال روحی یا تمایل فکری خودش برداشتی مستقل ازگفته های او داشته باشد. صنایع ادبی، مضمون های بدیع، و اندیشه هایی که رنگ اصالت و ابتکار دارد در کلام حافظ همه جا موجمی زند. حتی عادی ترین اندیشه ها نیز در بیان او رنک تازگی دارد. این تازگی بیان در بعضی موارد نتیجه ی یک نوع صنعتگری مخفیاست. مناسبات لفظی البته شعر وی را رنگ ادیبانه می دهد و آشنایی با لغت و علوم بلاغت وی را در این کار قدرت بیشتر می بخشد.لتفات و تلمیح به عنوان دو صنعت مهم لطف و ظرافتی به کلام او می افزاید. هر چند فراوان درباره حافظ سخن گفته انده ولی هنوزناگفته های بسیار در پرده است و هیچ کس آن گونه که شایسته است به طور کامل نتوانسته به عمق اندیشه های شاعرانه و عرفانیاو دست یابد و از آن رند مست لا ابالی جز بی نشانی، نشانی به دست دهد؛ کسی که با اندیشه های آسمانی و الهامات غیبی خود چنانباده عشقی از میخانه الهی به عاشقان و روندگان کوی دوست چشاند که علم بی خبر افتاد و عقل بی حس شد. غزل حافظ شعریاست لطیف، صاف تراش خورده و جلا یافته که در آن گاهی اوضاع زمانه منعکس می شود وگاه احوال و سرگذشت شاعر. منبع عمدهاندیشه های حافظ غیر از دل حساس و دوق آفریننده شاعر، مطالعه کتاب است. لطف بیان تلمیح را از قرآن و تفاسیر آن آموخته استو باریک اندیشی و دقت نظر را از آثار حکما و متکلفان، ساختار تلمیحات حافظ ضمن داشتن مبنای قرآنی، به داستان زندگی پیامبران(حضرت نوح؛ حضرت موسی، حضرت عیسی، حضرت یعقوب، حضرت سلیمان، حضرت خضر پیامبر اسلا حضرت قایم ....) صنایعادبی، ضرب المثل ها و ..... اختصاص دارد.

کلیدواژه ها:

تلمیح ، شرایط تاریخی و اجتماعی ، حافظ