رویکرد ایجابی به نگاه معرفتی عطار در داستان شیخ صنعان

داستان شیخ صنعان حکایتی رمزی است که عطار در منطق الطیر با نگاهی معرفتی به آن و پردازش صحنه های مختلف داستان به دنبالبرجسته نمودن فرهنگ معرفتی برای سالکان نوسفر در این راه روشن و نورانی است؛ از همین رو، با طرح داستان و پردازش شخصیت های اصلیو فرعی در این داستان، به گونه ای تعلیق های داستانی را جذاب نموده تا با ایجاد حس همذات پنداری، خواننده را با انگیزه، در پرده های مختلفداستان، از نقطه شروع تا پایان داستان، با اندیشه خود همراه کند. یکی از موضوعات مهم و محوری در این پژوهش، داشتن رویکردی ایجابی،خاکستری و دو سویه به شخصیتهای این داستان است؛ برای نمونه، شیخ صنعان به عنوان شخصیت اصلی داستان، نمادی از انسان پاک استکه از مرتبه لاهوتی، به دلیل تعلق خاطر به معشوق ترسایی، به مرتبه ناسوتی سقوط میکند و در مرتبه خاکی، گرفتار دام تعلقات نفسانیمیشود؛ به هر گناهی دست می زند و به همه چیز آلوده می شود؛ به گونه ای که گوهر آسمانی و انسانی خویش را فراموش میکند و باآلودگی های زمینی انس می گیرد؛ اما این وضعیت، با دعا و نیایش مریدان این پیر، ماندگار نمی شود و با مدد غیبی از این اسارت نجات پیدامی کند و به خویشتن خویش در وادی حقیقت باز می گردد. عطار در طرح این داستان، به صورت محوری به دنبال برجسته نمودن فرهنگمعرفتی و روشن نمودن جایگاه پیر، سلوک حقیقی و واقعی، تبعیت و تسلیم محض سالک از پیر است. از نگاه عطار در صورت تبعیت نکردنسالک از خضر راه، بدون شک، سالک، در این راه، آسیب های فراوانی خواهد دید. عطار چنین وضعیتی را موید نداشتن درک صحیح از فرهنگمعرفتی میداند. آنچه از نگاه عطار در فرهنگ معرفتی و سلوک الی الله، برای سالکان این راه حقیقی، پس از داشتن خضر راه مهم و حیاتیاست، پیوستگی در دعا، ذکر، توجه و توسل به ساحت ربوبی است که در حقیقت، در چنین فضایی، تبدیل و تبدل از ظلمت به نورانیت صورتمی گیرد؛ در غیر این صورت، حیرانی و سرگشتگی، پیوسته پا برجا خواهد بود.

کلیدواژه ها:

شیح صنعان ، دختر ترسای ، معرفت سالک ، پیر ، عطار ، منطق الطیر