ارزیابی همزیستی برخی گونه های صنوبر با قارچ های آربسکولار و تاثیر همزیستی میکوریزی بر نهال های یکساله صنوبر تبریزی

سابقه و هدف: گونه های مختلف جنس صنوبر به دلیل رشد سریع، تولید زی توده بالا و سازگاری خوب با مناطق اقلیمی مختلف، گونه های درختی مهمی در برنامه های زراعت چوب هستند. از سوی دیگر، قارچ های میکوریز آربسکولار می توانند همزیستی خوبی با گونه های مختلف صنوبر برقرار کنند که در نتیجه این همزیستی متغیرهای رشد، تولید زی توده، جذب آب و عناصر غذایی و مقاومت صنوبرها نسبت به تنش های محیطی افزایش می یابد. بنابراین، بررسی فعل وانفعالات بین درختان صنوبر و جامعه میکروبی خاک، همچنین بررسی تاثیر همزیستی میکوریزی در مراحل اولیه رشد صنوبرها، می تواند زمینه ای برای تولید نهال های قوی تر و سالم تر با پیامدهای مطلوب احتمالی برای رشد آنها در سال های آینده را فراهم کند.مواد و روش ها: در این مطالعه، ابتدا درصد کلونیزاسیون میکوریزی ریشه برخی گونه های صنوبر (موجود در کلکسیون تحقیقاتی صنوبر در ایستگاه تحقیقاتی البرز) با قارچ های میکوریز آربسکولار در شرایط طبیعی بررسی شد. با توجه به درصد بالای همزیستی میکوریزی صنوبر تبریزی- رقم سالاری و اهمیت این رقم به عنوان یک صنوبر پرمحصول در برنامه زراعت چوب مناطق خارج از شمال، قارچ های همزیست با این رقم صنوبر از طریق ویژگی های مورفولوژیکی اسپورهای موجود در خاک ریزوسفر شناسایی و قارچ های شناسایی شده برای تولید نهال های میکوریزی استفاده شد. در مرحله بعد، قلمه های این رقم صنوبر در گلدان های پرشده با خاکی با بافت لومی- رسی کاشته شدند. در زمان کاشت قلمه ها، مایه تلقیح میکوریزی در اطراف هر قلمه اضافه شد. پس از یک دوره رویش، زنده مانی و ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی (متغیرهای رشد و تولید زی توده و متغیرهای فیزیولوژیکی برگ) و بیوشیمیایی (عناصر غذایی اصلی و کمیاب اندام های ریشه، ساقه و برگ) نهال های یکساله میکوریزی و غیرمیکوریزی صنوبر مقایسه و بررسی گردید.نتایج و یافته ها: نتایج این مطالعه نشان داد، درصد کلونیزاسیون میکوریزی ریشه گونه و کلن های مختلف صنوبر با قارچ های میکوریز آربسکولار متفاوت و بیشترین درصد کلونیزاسیون میکوریزی ریشه مربوط به گونه های تبریزی- رقم سالاری (Populus nigra “۶۲/۱۵۴”) و پده (P. euphratica) و کمترین درصد مربوط به گونه P. deltoides “۶۹/۵۵” بود. در نمونه های جمع آوری شده از ناحیه ریزوسفر درختان صنوبر تبریزی- رقم سالاری، پنج گونه قارچ میکوریز آربسکولار شامل Glomus aggregatum،Diversispora tortuosa، Scutellospora heterogama،  Septoglomus constrictumو  Claroideoglomus luteumشناسایی شد. نتایج تجزیه و تحلیل آماری داده ها نشان داد، تیمار میکوریزی تاثیر مثبت معنی داری (۰۱/۰> P) بر متغیرهای رشد (قطر و طول ساقه)، تولید زی توده (زی توده خشک ریشه و اندام هوایی و زی توده خشک کل)، محتوای نسبی آب برگ و غلظت عناصر غذایی (نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، آهن، روی و مس) برخی اندام های گیاهی نهال های صنوبر داشت. همچنین، در نهال های میکوریزی صنوبر، افزایش معنی دار میزان پرولین، قندهای محلول و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی برگ نسبت به نهال های غیرمیکوریزی مشاهده شد.نتیجه گیری: درصد بالای همزیستی میکوریزی گونه های مختلف صنوبر با قارچ های میکوریزی در شرایط طبیعی و تاثیر مثبت همزیستی میکوریزی بر نهال های یکساله صنوبر تبریزی نشان می دهد، با توجه به اهمیت نقش جوامع میکروبی خاک بر تغذیه، رشد و حفاظت گیاه در برابر تنش های محیطی، با بررسی فعل وانفعالات زیستی بین میکروارگانیسم های خاک و صنوبرها به ویژه در مراحل اولیه رشد، می توان برای تولید نهال های سالم و قوی در راستای برنامه های زراعت چوب بهره برد.

کلیدواژه ها:

رشد ، عناصر غذایی ، کلونیزاسیون میکوریزی ، متغیرهای فیزیولوژیکی