اولین گزارش سرخشکیدگی سیتوسپورایی از درختان لور (Carpinus orientalis Mill) در ایران

مقدمه: جنس لور (Carpinus orientalis Mill) یکی از درختان بومی ایران است که در جنگل های شمال کشور می روید. این گیاه درختی تا درختچه ای در مقایسه با دیگر گونه گیاهی هم جنس خود به نام ممرز (Carpinus betulus L.)، دارای تنه کوتاه تر و بسیار منشعب تر بوده و در مناطق رو به آفتاب و صخره ای رشد می کند. گونه های قارچی جنس سیتوسپورا (Cytospora spp.) به عنوان یکی از عوامل اصلی ایجاد کننده شانکر شناخته می شوند و در درختان ضعیف، یا درختانی که تحت تاثیر عوامل تنش زا مانند تنش رطوبت، تنش یخ بندان، آفتاب سوختگی، یا صدمات مکانیکی (ناشی از عوامل غیرزنده یا زنده مانند حشرات) قرار گرفته اند، خسارت ایجاد می کنند. وقوع بیماری توسط گونه های مختلف جنس سیتوسپورا در طیف وسیعی از میزبان ها، از جمله گونه های جنس صنوبر، بید، افرا، نارون، توسکا، زبان گنجشک، درختان میوه هسته دار، بارانک، درختان میوه دانه دار، زالزالک و بسیاری دیگر گزارش شده است.مواد و روش ها: به منظور شناسایی علت سرخشکیدگی درختان لور در استان مازندران، طی نمونه برداری از مناطق مختلف، نمونه هایی از درختان دارای علائم سرخشکیدگی جمع آوری و ضمن ثبت مختصات جغرافیایی، به آزمایشگاه بیماری شناسی منتقل شد. شاخص ترین علامت بیماری از فواصل دورتر، شاخه های سرخشکیده، مرده یا در حال مرگ بود. شانکرها در هوای مرطوب صمغی بوده و در این شرایط رزین کهربایی شفاف از شانکر تراوش شده بود و در نهایت پوسته سفید آشکار روی شاخه ها قابل مشاهده بود. در نهال های جوان برگ های خشک شده روی شاخه ها باقی مانده و نهال ها به طور کامل خشک شده بود که نشانگر شدت بالای بیماری در این درختان بود. با استفاده از کشت مستقیم توده اسپوری کنیدیوماتا از محل تراوشات شانکر، ضدعفونی و کشت بافت های آلوده درخت روی محیط سیب زمینی دکستروز آگار، سه جدایه قارچی حاصل شد که پس از خالص سازی، در دمای ۲±۲۳ درجه سلسیوس و تاریکی نگه داری گردید. پس از خالص سازی جدایه ها به روش تک اسپور، بررسی برخی خصوصیات ریخت شناسی جدایه های قارچی شامل شکل و اندازه اسپور، قطر پرگنه، سرعت رشد و میزان حضور رنگدانه ها روی محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار انجام شد.نتایج: نتایج بررسی ها نشان داد، رشد قارچ روی محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار سریع بوده و میسلیوم های هوایی کرم مایل به سفید، شفاف، توده نسبتا پنبه ای، کنیدی های شفاف، تک سلولی، با دیواره نازک و بدون سپتا تشکیل داد، همچنین برش عرضی بافت آلوده به علائم شانکر کنیدیوفورهای بلند را درون لوکول های استروماتای قارچی نشان داد. بر اساس خصوصیات مرفولوژیکی، قارچ تحت عنوان Cytospora sp. شناسایی و شباهت این گونه با گونه C. decipiens تایید شد. این اولین گزارش از زوال درختان لور در اثر قارچ Cytospora از ایران است.نتیجه گیری: بررسی اپیدمیولوژی و مدیریت بیماری شانکر سیتوسپورایی اهمیت ویژه ای دارد، زیرا در شرایط خشک سالی و تنش های پیش بینی شده پیشرو، توسعه آن بسیار شدید خواهد بود. در حال حاضر، با توجه به افزایش گزارش های ناشی از زوال درختان ناشی از قارچ Cytospora sp. به ویژه در گونه های جنس ممرز، اطلاعات کم در مورد دامنه میزبانی قارچ عامل بیماری و اپیدمیولوژی آن، همچنین نقش احتمالی تغییرات آب و هوایی در گسترش زوال این گونه های جنگلی، مدیریت این بیماری مستلزم مطالعات بیشتری است.

کلیدواژه ها:

زوال ، سیتوسپورا ، لور ، Carpinus orientalis