بالی افندی و آموزه «حضرات خمس» در شرح فصوص او

بالی افندی (درگذشته ۹۶۰ ق) از عارفان مغرب زمین و شارحان متاخر مکتب ابن عربی است. دیدگاه های خاص بالی که در شرح فصوص او منعکس شده است، در مقایسه با دیگر شارحان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این جستار با هدف برجسته کردن آرای بالی، می کوشد دیدگاه او را درباره یکی از مهم ترین کلیدواژه های عرفان نظری بررسی کند. به این منظور، با روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر شرح فصوص این عارف، آموزه «حضرات خمس» بررسی شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، بالی با وجود بهره مندی و اقتباس از شارحان پیش از خود، هرگز به مثابه مقلد پیشینیان ظاهر نشده است و در جای جای شرح خود، نقادانه دیدگاه قیصری و سایر شارحان را بررسی می کند. او در فهم عبارات ابن عربی از نکات ادبی، سیاق کلام، دیگر آثار ابن عربی و قراینی چون اجماعات عقیدتی اهل سنت بهره می برد. بالی بر خلاف قیصری، به گونه مقدمه ای جداگانه و منظم، نظر خود را درباره حضرات خمس بیان نکرده است؛ از این رو دیدگاه او را باید از لابلای شرح عبارات ابن عربی جستجو کرد. بالی احدیت و واحدیت را در شمار حضرات خمس بیان نمی کند، گرچه در شرح خود از احدیت (بسیار گذرا) و واحدیت (با تفصیل بیشتر) سخن گفته است. از میان حضرات، بیشینه گفته های بالی درباره آموزه انسان کامل است و درباره حضرات دیگر بسیار کمتر بحث کرده است.

کلیدواژه ها:

بالی افندی ، شرح فصوص بالی ، حضرات خمس ، انسان کامل