ملاک های قرآنی و روایی اعتبارسنجی باورهای انسان

معیارهای متفاوتی برای صدق معارف بشری و از جمله معارف دینی مطرح شده است . مثل انسجامگرایی ، عملگرایی ، مطابقت با واقع ، نسبیت ، رجوع به شواهد تاریخی که معیار صحیح و مورد پذیرش، مطابقت گزارههای صادق با واقع است . انسجام و هماهنگی معارف با یکدیگر، فایده و کارآیی داشتن ، داشتن تاییدات علمی و مانند آنها گاهی می تواند نشانه های واقع باشند، اما شرط لازم و کافی برای صدق نیستند. شرط صدق معارف دینی مطابق آموزههای آن با واقع است . یعنی معارف دینی زمانی درست و صادق هستند که مطابق با واقعیت جهان باشند. ناگفته نماند که این ملاک برای تمام دانسته های بشری است و اختصاص به معارف دینی ندارد. همچنین ، معرفت دینی امری متمایز از دین است . حال اگر شناخت ما از دین کامل باشد به گونه ای که در فهم آن از هر خطائی مصون باشیم ، آنچنان که در مورد معصومین این گونه است ، در این صورت معرفت دینی ما مطابق با حقیقت دین خواهد بود و خواص آن را خواهد داشت . پس معرفت دینی حضرات معصومین دقیقا مطابق با اصل دین است و لذا ملاک و معیار برای میزان مطابقت یاعدم مطابقت معرفت های دینی ما، معرفت دینی آنهاست ، یعنی هرچه قدر فهم ما از دین نزدیک تر به فهم معصومین از دین باشد، به واقعیت دین نزدیک تر است و این در صورتی است که معصوم حاضر باشد. اما اگر معصوم غایب و خارج از دسترس ما باشد، در این صورت ملاک صدق و کذب برای معرفتهای دینی ما مانند دیگر معرفتهای بشری ما خواهد بود. ملاک های اعتبارسنجی باورهای دینی شامل عقل ، فطرت، کلیت و جهانشمولی ، ثبات و ماندگاری ، وجود ادله وحیانی و استقلال از پیش فرضها و ذهنیات دینداران است .در یک نگاه کلی ، ملاک های اعتبارسنجی باورهای غیردینی با معیارهای عرف، مقتضیات زمان، نیک فرجامی ، فایده مندی ، اخلاقی بودن و اصلاح سازی ، راهکارهای کاهش خطا در فهم ، رهایی از تردید و سرگردانی قابل انجام است .

کلیدواژه ها:

ملاک اعتبارسنجی ، باور ، قرآن ، روایت .