مقایسه نماد شیر در کلیله و دمنه و مثنوی

نماد یا رمز را معادل واژه فرانسوی »سمبل« میدانند. نماد از جمله ابزارهای هنری علوم بلاغی است که از سوی صاحب نظران علوم بلاغی برای بیان حقایق ناشناخته در نظر گرفته شده است. به تعبیر سادهتر، سمبل یا نماد از انواع صور خیال شاعرانه است که در آن یک واژه علاوه بر حفظ معنای حقیقی خود یک یا چند معنای غیرحقیقی را نیز نمایندگی میکند. یکی از آثاری که حیوانات در آن ایفای نقش میکنند »کلیله و دمنه« است که اصل آن به نام »پنجاتنترا« از سرزمین هند و جایگاه رواج و شهرت آن در سرزمین ایران بوده است و در میان هر دو ملت ایران و هند جایگاه و اهمیت ویژهای دارد. با تامل در نقش و کنش حیوانات این اثر مشاهده میشود حیوانات نقش آفرین آن، روزگاری کهن دارای نقش و جایگاه مهمی در اساطیر بوده اند. برخی حیوانات آن از جمله شیر همچنان پشتوانه ی اساطیری و نمادین خود را حفظ کردهاند و کنشهای آنها نیز مطابق جنبهی نمادینشان در اساطیر است. از آنجایی که بسیاری از امور در قالب شعر و نثر نمی گنجند و هر اندیشه ای را به راحتی نمیتوان روی کاغذ آورد، شاعر مجبور میشود برای بیان مقصود خود از حکایات و تمثیلات رمزی، به ویژه داستانهایی به زبان حیوانات، استفاده کند. در میان متصوفان و عرفای اسلامی مولانا بیشترین استفاده ها را از نمادهای حیوانی کرده است. در مثنوی نیز حیوانات و جانوران در مثنوی هر کدام بیانگر ویژگیهای تیپ و طبقه ای هستند و مولوی معانی نمادین گوناگون و متفاوتی از آنها برداشت کرده است. . نگارنده در پژوهش حاضر به نمادشناسی شیر در کلیله و دمنه و مثنوی و مقایسهی پشتوانه ی اساطیری آنها در دو سرزمین ایران و هند پرداخته است. روش انجام این پژوهش، روش تحلیلی و توصیفی و براساس پژوهش کتابخانه ای است و با استفاده از کتابهای دست اول انجام گرفته است.

کلیدواژه ها:

نماد ، شیر ، کلیله و دمنه ، مثنوی