نقش سازمان های مردم نهاد در آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

مقدمه: توسعه و بهبود بخش سلامت و دستیابی به اهداف نهایی نظام های سلامت، بدون همکاری و مشارکت بین سازمانهای دولتی، خصوصی، عمومی وغیردولتی هر کشوری امکانپذیر نخواهد بود. امروزه مشارکت سازمانهای مردم نهاد (سمن ها) در نظام های سلامت یک استراتژی پذیرفته شده برایتقویت نظام های سلامت میباشد. بنابراین این مطالعه با هدف شناسایی کارکردهای سمن های سلامت ایرانی در آموزش بهداشت و ارتقای سلامت انجامشد. روش: اطلاعات مورد نیاز این مطالعه با انجام ۲۱ مصاحبه نیمه ساختاریافته با مدیران عامل سمنهای سلامت ملی مستقر در شهر تهران به دست آمد.مشارکت کنندگان به روش نمونه گیری هدفمند با حداکثر تنوع شناسایی شدند. داشتن حداقل تحصیلات کارشناسی و سه سال سابقه خدمت مرتبط بافعالیت سمن ها در حوزه سلامت، معیار انتخاب این افراد بود. برای تحلیل داده های بدست آمده از روش تحلیل مضمون، به روش براون و کلارک استفادهشد.یافته ها: بر اساس تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها، ارائه خدمت، فعالیتهای آموزشی، پژوهشی و اطلاع رسانی، حمایت مالی، فعالیت های حمایتی و تسهیل گری و حمایت طلبی، حوزه های عملکردی سمن ها در زمینه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت می باشند.در حیطه ارائه خدمت، فعالیتهای پیشگیری و غربالگری، خدمات تشخیصی، درمانی، توانبخشی و بازتوانی، تامین لوازم پزشکی، بهداشتی و تجهیزاتدرمانی و بیمارستانی مورد نیاز مددجویان، تاسیس درمانگاه و کلینیک، تامین داروی مورد نیاز بیماران، مشاوره های تخصصی پزشکی و خدمات روانشناسیو مشاوره، از مهمترین کارکردهای سمن ها می باشند.ارائه خدمات آموزشی متنوع برای اقشار مختلف جامعه با هر سطح تحصیلات، استفاده از فضاهای تبلیغاتی سطح شهر یا استفاده از ظرفیت رسانه هایارتباط جمعی، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، چاپ و توزیع کتاب، کتابچه، بروشور، پمفلت، ترجمه کتاب های تخصصی مرتبط با بیماری ها وهمینطور انجام تحقیقات مختلف، به صورت مستقل یا با همکاری دانشگاه های علوم پزشکی، جزء فعالیتهای آموزشی، پژوهشی و اطلاع رسانی سمن هامی باشند.سمن ها از طریق جذب کمک های مالی خیرین و نیکوکاران، مشارکت های مردمی و کمک های سازمان های دولتی و غیردولتی و حتی در مواردی کمکسازمان های بین المللی، منابع مالی لازم برای انجام فعالیت ها آموزشی، بهداشتی، درمانی و تامین داروهای مددجویان تحت پوشش خود را فراهم می کنند.بخش دیگری از عملکرد سمن های سلامت، فعالیت هایی است که با هدف حمایت های مددکاری و اجتماعی از مددجویان و در جهت بهبود و تسهیلشرایط زندگی این افراد انجام می گیرد. برنامه های متنوع اشتغال زایی و توانافزایی، فعالیت های فوق برنامه به شکل برگزاری برنامه ها و سفرهای تفریحی،سیاحتی و زیارتی و حتی پیگیری مراحل درمان بیماران، این حمایت ها را به عمل می آورند.یکی از پررنگ ترین و اثرگذارترین فعالیت های سمن های سلامت، فعالیت های حمایت طلبی و مطالبه گری است. فعالیتهای مطالبه گری سمن ها در دوسطح کلان و خرد، با هدف اطلاع رسانی و همکاری با سیاستگذاران در سطح ملی و تغییر و تحولات و تاثیرگذاری روی عموم مردم در سطح جامعه،انجام می شود. مطالبه حق و حقوق مددجویان، مشارکت در تدوین سند ملی بیماری ها، مشارکت در تعریف بسته خدمتی بیماران خاص، مشارکت درتدوین قوانین و مقررات مرتبط با مددجویان تحت پوشش سمنها و افزایش آگاهی بیماران در مورد حقوق خود، اشکال مختلف فعالیتهای حمایت طلبیسمن ها هستند.نتیجه گیری: سازمانهای مردم نهاد به عنوان تشکل های ایجاد شده از بطن جامعه، ظرفیت بالایی برای رفع و کاهش آسیب ها و مسائل اجتماعی دارند و می توانند به عنوان یکی از بازیگران فعال در نظام سلامت، از پایینترین سطح تا بالاترین سطوح نظام سلامت، به ایفای نقش بپردازند. از طرف دیگر، تقویت و توسعه مشارکت سمن ها در نظام سلامت، این فرصت را در اختیار این سازمانها قرار میدهد تا در کنار دستیابی به اهداف خود، بتوانند به عنوان بازوی اجرایی و مشورتی دولت، بخشی از نارسایی ها و شکاف های خدمات رسانی بخش دولتی متولی سلامت را پر کنند.

کلیدواژه ها:

آموزش بهداشت ، ارتقای سلامت ، نظام سلامت ، سازمانهای مردم نهاد