نقش بهداشت محیط در پیشگیری و کنترل بیماری های مرتبط با عوامل محیطی در ایران: یک مطالعه علم سنجی

زمینه و هدف: علم­سنجی جهت یافتن خلاء­های مطالعاتی موجود، کشف آینده مطالعات، بررسی روند­های اساسی آنها و اجرای سیاست ­گذاری لازم در یک حوزه دانشی خاص به کار می­ رود. با توجه به نقش کلیدی عوامل محیطی در روند سلامت و بار بیماری­های مختلف در کشور، این مطالعه با هدف تحلیل علم­سنجی نقش بهداشت محیط در پیشگیری و کنترل بیماری­های مرتبط با عوامل محیطی در ایران انجام شد. روش بررسی: اطلاعات کتابشناختی مربوط به مستندات علمی نمایه شده تا ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۲ در پایگاه اطلاعاتی Web of Science با استفاده از نرم افزار­های Citespace و Biblioshiny تحلیل و مصورسازی شد. یافته ها: ۱۲۱۲ مدرک بازیابی شد. این مدارک با مشارکت ۸۴۶۱ نویسنده در ۶۲۹ منبع منتشر شدند. میانگین زمانی انجام مطالعات از سال ۲۰۱۰ به بعد بوده است. سه رتبه اول مربوط به دانشگاه ­های علوم پزشکی تهران (۷۴۷ مدرک)، علوم پزشکی اصفهان (۴۳۶ مدرک) و علوم پزشکی شهید ­بهشتی (۳۹۳ مدرک) بود. شبکه همکاری ایران با سایر کشور­ها بیانگر وجود تحقیقات مشترک مناسب بین ایران و کشور­های اصلی در این شبکه است. شبکه هم رخدادی کلید­واژه ­ها نیز در طول زمان از پیامدها (مانند بیماری­ های قلبی و عروقی، سرطان­ ها و...) به سمت بررسی عوامل مواجهه محیطی بالاخص عوامل آلاینده هوا، فلزات سنگین و عوامل بیماریزای منتقله از راه غذا بوده است. ارزیابی خطرات نیز از مقوله­ های مورد توجه در سال­ های اخیر بوده است. نتیجه گیری: تحلیل علم­سنجی نشان داد مطالعات بهداشت محیط در پیشگیری و کنترل بیماری­های مرتبط با عوامل محیطی در ایران جوان و همچنان رو به پیشرفت است. در سال­ های اولیه، مطالعات عمدتا متمرکز بر بیماری ­ها بعنوان یک پیامد بوده درحالیکه در سال­ های اخیر، بیشتر بر روی عوامل مواجهه یا بیماریزای محیطی متمرکز شده­ اند. پیشنهاد می­ گردد مطالعات آتی مبتنی بر کلید­واژه ­های بازیابی شده ماموریت­ گرا­تر شده و اولویت­ گذاری حل مشکلات آلاینده­ های محیطی موثر بر سلامت مردم در کشور بر اساس وسعت و گستردگی مشکلات هر استان مورد توجه سیاست­ گذاران و محققین قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Scientometric ، Environmental health ، Environmental factors ، Diseases ، Iran ، علم سنجی ، بهداشت محیط ، عوامل محیطی ، بیماری ها ، ایران