تحلیل بادهای توام با گردوغبار و فرساینده در استان کرمان با هدف ارایه تقویم پیش بینی و مدیریت کنترل گردوغبار

فرسایش بادی و گردوغبار دو روی یک سکه و از پیامدها و مصادیق بیابان زایی هستند که آثار زیانبار آنها به یکی از چالش های مهم، به ویژه در مناطق خشک و بیایانی بدل شده اند که کشور ایران و به ویژه استان کرمان نیز از آن بی نصیب نمانده است. در این تحقیق، رژیم فصلی باد و تحلیل فراوانی، سرعت و جهت بادهای مولد گردوغبار و فرساینده با منشا محلی و فرامحلی بررسی شد. هدف، به کارگیری نتایج در برنامه ها و عملیات مقابله با بیابان زایی و کاهش وقایع گردوغباری با تاکید بر منشا احتمالی آنها در سطح محلی و منطقه ای برای مسئولان است. بدین منظور از داده های ساعتی سمت و سرعت باد و کدهای گردوغباری ثبت شده در شش ایستگاه سینوپتیک طی سال های ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ استفاده شد. سپس با شناسایی و تحلیل سرعت و جهت بادهای فرساینده و غیرفرساینده محلی و فرامحلی و بررسی همبستگی بین آنها، همچنین بررسی تصاویر ماهواره ای وقایع گردوغباری، به شناسایی منشا احتمالی گردوغبار در سطح استان و خارج از آن پرداخته شد و در پایان، تقویم ماهانه باد در سه سطح مدیریت منطقه ای، استانی و محلی کنترل و مهار گردوغبار ارائه شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری جهت های فصلی عمومی باد، نشان داد در محدوده استان کرمان بادهای غالب در نواحی شمالی استان دارای جهت های شمالی و شمال غربی، در نواحی مرکزی دارای جهت غربی و در ناحیه جنوبی دارای جهت جنوب غربی هستند و بادهای جنوب غربی و غربی از سرعت بیشتری برخوردارند. نتایج آزمون تحلیل همگنی نشان داد در تمامی ایستگاه ها میانگین سرعت بادهای محلی همراه با گردوغبار طی سال های مورد مطالعه دارای روند کاهشی بوده است و سرعت بادهای محلی در استان ۲/۳ برابر میانگین سرعت بادهای فرامحلی است. شهرستان های بم و انار نسبت به سایر شهرستان ها بیشتر تحت تاثیر بادهای منطقه ای هستند و نقش بادهای شمالی در انتقال ذرات ریز معلق از استان های همسایه و مناطق دور به سمت استان بیشتر است. نتایج نشان داد در تمامی ایستگاه ها، فراوانی و سرعت بادهای غالب و نایب غالب، تحت تاثیر ناپایداری های جوی و سیکلون های حرارتی محلی و افزایش شیب گرادیان فشار ناشی از تغییرات فصلی و تابش خورشید افزایش یافته و سبب ایجاد وقایع گردوغباری شده است. بر اساس مطالعه روابط همبستگی و مطالعه بصری تصاویر ماهواره ای، منشا احتمالی گردوغبار فرامحلی همراه با بادهای با سرعت شش متر بر ثانیه و ییشتر در داخل استان و فرامحلی کمتر از شش متر بر ثانیه در خارج از استان (محل برداشت) شناسایی شد.

کلیدواژه ها:

گلباد ، گلغبار ، استان کرمان ، باد فرساینده ، تقویم ماهانه باد ، منشاء گردوغبار