بررسی تنوع کاریوتیپی در سه گونه از جنس تلخ بیان (Sophora sp.)

تلخ بیان (Sophora) از تیره Fabaceae و گیاهی عموما چند ساله است که به دلیل خاصیت دارویی ضد باکتریایی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. در این تحقیق از تکنیک تجزیه کاریوتیپی جهت بررسی تنوع در این جنس استفاده شد. برای این منظور، بذرهای شش جمعیت متعلق به سه گونه Sophora alopecuroides, S. mollis و S. pachycarpa کشت گردید و پس از جوانه زنی بذرها از مریستم انتهایی ریشه برای مطالعات کاریوتیپی استفاده شد. نتایج نشان داد تعداد کروموزوم پایه در تمام جمعیتهای مورد بررسی ۹=x بود، اما از لحاظ سطوح پلوئیدی گونه S. mollis با فرمول کاریوتیپی m۹ دیپلوئید (۱۸=x۲=n۲) و دو گونه S. pachycarpaبا فرمول کاریوتیپی sm۲+m۱۶ و S. alopecuroidesبا فرمول کاریوتیپی sm۴+m۱۴، تتراپلوئید (۳۶=x۴=n۲) بودند. براساس جدول دو طرفه Stebbins، همه جمعیتها در کلاس A۱ قرار گرفتند که این امر بیانگر وضعیت تکاملی مشابه و در عین حال ابتدایی در آنها می باشد، اما با توجه به میزان شاخص نامتقارن بودن درون کروموزومی، گونه S. alopecuroides از نامتقارنترین و در عین حال متکاملترین کاریوتیپ نسبت به دو گونه دیگر برخوردار بود. در حالی که گونه S. mollis متقارنترین و ابتدایی ترین کاریوتیپ را نشان داد. تجزیه واریانس داده های حاصل از اندازه گیری کلیه صفات مورد مطالعه در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل نشان داد که بین جمعیت ها اختلاف معنی داری در سطح ۱% وجود داشت که این امر موید وجود تنوع کروموزومی در جمعیت های مورد بررسی است. در تجزیه به مولفه های اصلی، دو مولفه اول و دوم در مجموع بیش از ۹۹ درصد از کل تنوع موجود بین جمعیت ها را توجیه نمودند. بر این اساس، در مولفه اول صفات  TLو LA بیشترین نقش را در تشکیل این مولفه داشتند. در مولفه دوم نیز صفات SA، CI و AR از بیشترین سهم در تشکیل این مولفه برخوردار بودند. در تجزیه کلاستر (UPGMA) بر اساس صفات کروموزومی، دو جمعیت از گونه S. pachycarpa و جمعیت S.T از گونه S. alopecuroidesگروه اول، جمعیت های S.K و ۱۰۴۲۳ از گونه S. alopecuroides گروه دوم و جمعیت ۴۵۱۲ از گونه S. mollis گروه سوم را به خود اختصاص دادند.

کلیدواژه ها:

cluster analysis ، Fabaceae ، Karyotype ، principal components analysis and Sophora L