دیدگاه کارشناسان در مورد تاثیر سیاست های دولت و بهره برداری ناپایدار توسط جوامع روستایی بر تخریب مراتع استان زنجان

عوامل متعددی باعث تخریب مراتع شده اند. پژوهش پیش رو با هدف بررسی تاثیر سیاست ها و مداخله های جوامع محلی بر کاهش مراتع از طریق روش کیفی نظریه داده بنیاد انجام شد. مشارکت کنندگان، ۱۷ نفر از کارشناسان منابع طبیعی، محیط زیست و کشاورزی استان زنجان بودند که به شیوه نمونه گیری هدفمند و از طریق روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری مشخص و انتخاب شدند و با آنها مصاحبه شد. تحلیل داده ها از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی منجر به استخراج ۴۲۷ مفهوم، ۲۰۳ مقوله اولیه، ۵۱ مقوله اصلی و ۸ مقوله کانونی شد. مقوله های کانونی عبارت بودند از: کاهش سطح مراتع و افزایش سطح اراضی زراعی، تاثیر سیاست های دولت بر اراضی روستایی و مراتع، تغییر نظام اجتماعی- اقتصادی روستا و نظام بهره برداری، تاثیر مداخله های انسانی بر تخریب مراتع، نقش نهادها در حفاظت مراتع، بهره برداری ناپایدار منابع طبیعی توسط روستاییان، تغییر مالکیت اراضی مردم روستایی و تاثیر بهره برداری جمعی بر تخریب مراتع. مدل پارادایمی حول پدیده مرکزی پژوهش، «کاهش سطح مراتع و افزایش سطح اراضی زراعی»، به ویژه بعد از دهه ۱۳۶۰ ترسیم شد. سیاست های دولت در مورد اراضی، به ویژه ملی شدن منابع طبیعی و اصلاحات ارضی بر تشدید تغییرات کیفی مراتع، تغییر مالکیت اراضی، کاهش سطح مراتع و افزایش سطح اراضی زراعی موثر بوده اند که در پی آن تغییر در نظام اجتماعی- اقتصادی و نظام بهره برداری اراضی روستایی را ایجاد کرده اند. مداخلات انسانی، به ویژه با افزایش جمعیت روستاها و افزایش تعداد دام و فشار بیش از حد بر مراتع به عنوان مهمترین عامل موثر بر تغییر کاربری اراضی و کاهش و تخریب مراتع هستند.

کلیدواژه ها:

تخریب مراتع ، سیاست های بهره برداری از اراضی ، جامعه روستایی ، قوانین مراتع ، بهره برداری غیرپایدار اراضی