واکاوی مفهوم مصلحت و کاربرد آن در مجازات های شرعی با نگاهی به قانون مجازات اسلامی

«مصلحت»، عنصر اساسی فلسفه­ قوانین و احکام و مورد اتفاق مذاهب اسلامی است که در دو عرصه­ کلی فقه و حقوق از یک سو، و تک­تک گزاره­های فقهی و مواد قانون وضعی از سوی دیگر، به صورت جدی مطرح است و نقش­آفرینی عنصر مصلحت در تصمیم­گیری­های نهایی فقه ­پژوهان و مجریان آن، امری ناگزیر به شمار می­رود. هرچند که نقش استقلالی مصلحت به عنوان منبع، مورد اتفاق نیست ولی نقش ابزاری آن، گذشته از این که مورد وفاق است در مجازات­های اسلامی غیر قابل انکار می باشد. آن ­چه این نوشتار درصدد تبیین آن می­باشد این است که امروزه در تقنین و اجرای مجازات­های اسلامی باید به عنصر مصلحت و فلسفه مجازات نیز توجه­کرده و در صورت صلاحدید، حاکم شرع می­تواند با استفاده از احکام ثانویه و عنصر مصلحت برای برخی مجازات­ها جایگزین تعیین کند، یا برخی را به اجرا نگذارد. لذا به نظر، مصلحت هم در مرحله­ تقنین و هم در مرحله­ تفسیر قوانین و تطبیق آن بر مصادیق و هم اجرای مجازات­های اسلامی تاثیرگذار بوده و حتی کیفیت و نحوه­ اجرای حدود را می­تواند تغییر دهد؛ چه آن که اگر قانونی تصویب شود و به هر دلیلی به اجرا در نیاید، خاصیت اعلامی خود را نیز از دست خواهد داد. این موضوع در خصوص مجازات رجم، قطع ید، صلب و قطع دست و پا  به خلاف، برای جرائمی همچون زنای محصنه، سرقت و محاربه نیز صادق است.

کلیدواژه ها:

مصلحت ، مجازات­های شرعی ، تقنین ، مجازات­های جایگزین ، حدود