حکم قتل ناشی از اشتباه در شخص در فقه، قانون مجازات اسلامی و نظام حقوقی کامن لا

مطابق با نظریه سوء نیت انتقال یافته در نظام حقوقی کامن لا، در موارد اشتباه در شخص، قصد مجرمانه از هدف مقصود نافرجام، به هدف نامقصود فرجام یافته منتقل شده و جنایت واقع شده، عمدی محسوب می شود؛ بدین نحو که جنایت واقع شده بر قربانی واقعی، نظیر جنایت مخاطب موردنظر محسوب شده و واجد حکم یکسان تلقی می گردد. با این استدلال که قصد به عنوان چهره ای از سوء نیت، از یک غرض معین به غرض نامعین تصادفی تسری می یابد؛ لذا مرتکب با یک قصد بدوی قتل انسان، در معرض دو اتهام، یکی  عمدی شروع به قتل شخص مقصود و دیگری قتل عمد شخص نامقصود قرار می گیرد، اما حکم قتل ناشی از اشتباه در شخص بر اساس قول مشهور فقهای شیعه و قاعده فقهی «ما قصد لم یقع و ما وقع لم یقصد»، قتل خطائی و غیر عمد محسوب می شود. همچنین حکم این نوع قتل در فرض قصد قتل انسان معصوم الدم معین در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به استناد ماده ۱۴۴، بند الف ماده ۲۹۰، بند پ ماده ۲۹۲ و بند پ ماده ۲۹۱ (به دلیل وجود عدوان)، جزء در صورت حاکمیت تبصره ماده ۲۹۲، شبه عمد محسوب می گردد. در هر حال، استناد برخی از حقوقدانان به نظریه فوق الذکر و یا بند ت ماده ۲۹۰ و یا عنوان جنایت نظیر مقرر در بند های ماده ۲۹۰ با انگیزه حمایت از انسان بما هو انسان، جهت عمدی محسوب شدن  قتل ماهیتا خطائی قابل پذیرش نیست. این پژوهش به شیوه تحلیلی توصیفی به موضوع پرداخته است.

کلیدواژه ها:

سوء نیت ، سوء نیت انتقالی ، قصد ، جنایت ، عمد ، اشتباه در شخص