مطالعه تطبیقی نشانگان تخیل در متن و نگاره های منظومه خسرو و شیرین بر اساس روش ژیلبر دوران

خیال، پشتوانه کلامی خمسه نظامی را می سازد که ریشه در مفاهیم فرهنگی و اساطیری، ذوق فکری و روح جمعی دارد. بروز تقابل های خیر و شر، در تضادی خیال انگیز، ساختار داستان خسرو و شیرین را در پس مضامین عاشقانه و عارفانه، آن را به منظومه ای قهرمانی تبدیل می کند. شناخت این ویژگی قهرمانی در منظومه خسرو و شیرین به مدد استفاده از روش ژیلبر دوران در تحلیل سامانه های تخیل، میسر است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی و با بهره گیری از روش ژیلبر دوران به این تقابل های دوگانه در منظومه فوق می پردازد. این مقاله تلاش دارد با تکیه بر دو منظومه شبانه و روزانه تخیل در نظریه دوران، سامانه های تخیل را در متن و نگاره های منظومه خسرو و شیرین تحلیل کند. در میان نسخه های مصور ایران، پس از شاهنامه، خمسه محبوب ترین نسخه ای است که هنرمندان به نگارگری آن مبادرت کرده اند. نمونه های متعددی از این کتاب در دوره تیموری، به دستور شاهزادگان دولت تیموری تهیه شده است. تحلیل حاضر بر اساس شش نگاره شاخص  این دوره انجام شده است. مسئله اصلی، تطبیق این سامانه های تخیل در متن منظومه و نگاره های مربوط به آن است و پژوهش تلاش دارد میزان وابستگی هنرمند نگارگر به سامانه های تخیلی شاعر را روشن سازدنتایج به دست آمده نشان می دهد هنرمندان نگارگر در ترکیب کلی تصاویر، به شدت به عناصر خیال انگیز متن و توصیفات شاعر، وابسته اند.

کلیدواژه ها:

خسرو و شیرین ، ژیلبر دوران ، تخیل ، منظومه روزانه ، منظومه شبانه