بررسی انسجام معنایی در غزل مظهر همدانی و مقایسه آن با غزل سعدی

در مقاله حاضر به مقایسه غزلیات مظهر همدانی با غزلیات سعدی از جنبه های مختلف انسجام معنایی در هشت بخش انسجام موسیقایی، تناسب بافت نحوی با معنای عاطفی، قرینه سازی، تضاد، تناسب، دلیل هنری، چندمعنایی و بازی های واژگانی پرداخته ایم. سعدی در غزل فارسی، مکتبی را پایه گذاری کرد که اساس آن بر روانی و سادگی بود. سهل ممتنع و بیان واقع حالت های عاشقانه، از بارزترین ویژگی غزلیات اوست. مهارت سعدی در انتخاب واژگان و نوع چینش و ترکیب آن ها به موازات این سادگی و روانی، انسجام ساختاری و معنایی غزلیات او را به همراه داشته است. از این رو غزلیات او همواره مورد تقلید و تتبع شاعران، به ویژه غزل سرایان، در ادوار مختلف شعر فارسی قرار گرفته است. از جمله این مقلدان، غزل سرایان دوره قاجار بودند که تلاش می کردند ویژگی سهل ممتنع غزل سعدی را در غزلیات خویش نمودار سازند. مظهر همدانی، از شاعران دوره قاجار است که در غزلیاتش ادعای همانندی با سعدی و حتی برتری بر او را دارد. به این ترتیب، بررسی و مقایسه شعر این شاعران از منظر تاثیرپذیری از سبک سعدی و چگونگی آن، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در این پژوهش، به روش تحلیل مقایسه ای، عوامل انسجام معنایی در ۱۰۰ غزل از سعدی و ۱۰۰ غزل مظهر همدانی بررسی شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، بیشترین تشابه غزل مظهر همدانی با سعدی، در انسجام معنایی، کاربرد جملات پرسشی و ایجاد تقابل های معنایی است.

کلیدواژه ها:

غزل قرن هفتم ، غزل دوره قاجار ، انسجام معنایی ، مظهر همدانی ، سعدی