بررسی تقابل های هم جوار در دو منظومه خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی

تقابل های هم جوار، اصطلاحی است در پیوند با علم معانی نحو. این اصطلاح که همنشینی دو رکن متقابل است، یکی از هنرهای پنهان در شعر نظامی بوده که در این مقاله براساس نظریه علم معانی نحو سعی شده ساخت های گوناگون و الگوهای متعدد آن بررسی و تحلیل گردد. ازجمله این الگوهای تقابلی عبارت اند از: تقابل های هم جوار در یک جمله با هویت دستوری یکسان، تقابل های هم جوار با هویت دستوری ناهمسان، تقابل های عطفی و غیرعطفی، موسیقی تقابل های هم جوار، ساختار تصویرهای ادبی با استفاده از تقابل و... . همراهی این الگوها با دیگر عناصر بلاغی و زیبایی شناسی، بر ظرفیت معنایی و حسن بلاغی آن ها می افزاید. این گونه گونی موجب پویایی بیشتر شعر نظامی از جهت بلاغی، زبانی و معنایی شده است. فراروی از تقابل های دوگانه که به سه صورت واژگون کردن ارزش ها، نفی تقابل ها و جمع تقابل هاست، از موارد بسیار مهم تقابلی در شعر نظامی برای بیان معنای موردنظر می باشد. در این پژوهش، تقابل های هم جوار معرفی گردیده و ساختار نحوی، به ویژه بلاغی ابیاتی که شامل این هنر هستند، در دو منظومه خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی تحلیل زیباشناسی شده اند.

کلیدواژه ها:

خسرو و شیرین ، لیلی و مجنون ، تقابل های هم جوار ، علم معانی نحو