نگاهی به نقش آیرونی در ساختار داستان شیخ صنعان

تاویل پذیری و چند معنایی، از ویژگی های عمده متون ادبی است که در نتیجه به کارگیری زبان مجازی و صناعات ادبی حاصل می شود. یکی از مهم ترین شگردها برای دستیابی به این هدف، آیرونی است. نوعی بیان دو پهلو و گاهی چندپهلو که موجب شگفتی و غافل گیری مخاطب می شود. در بیان آیرونی دار، نوعی دوگانگی معنایی و معنای متناقض وجود دارد که موجد چندوجهی شدن معنا و گسترش تضاد معنایی در درون متن می شود. آیرونی، شگرد پرکاربردی است که نویسنده یا شاعر می کوشد به وسیله آن، با بیانی دوگانه، حقیقتی را که در ورای ظاهر گفتار و رفتار شخصیت هاست، به خواننده هوشیار بنمایاند. این شگرد ادبی در آثار عطار نیشابوری، به ویژه در منطق الطیر، نمود بارزی دارد. عطار با به کارگیری آیرونی، فضای داستان را به سمت وسوی هدف عرفانی آن سوق می دهد. بهره گیری وی از بلاغت به طور عام و آیرونی به طور خاص، در خلق فضای عرفانی و بیان تجربیات پیچیده عرفانی و در نتیجه، اقناع مخاطبان، نقش پررنگی دارد. در این پژوهش، نمونه هایی از آیرونی های موجود در داستان شیخ صنعان را یافته ایم و با روشی کمی و رویکردی توصیفی- تحلیلی، نقش آن ها را در پروردن این داستان واکاوی کرده ایم.

کلیدواژه ها:

آیرونی ، عرفان ، عطار نیشابوری ، داستان شیخ صنعان