برجسته سازی ادبی جفت واژگان (مشابه) در خسرو و شیرین نظامی

نظامی از شگردهای موسیقایی زیادی برای آراستن خسرو و شیرین، استفاده کرده است. یکی از این شگردها که سبب جلوه های موسیقایی، برجستگی، التذاذ ادبی یا اطلاق سبک فردی شده، جفت واژگان مشابه است که در مجاورت یکدیگر استفاده گردیده است. جفت واژگانی که بسامد دارد، تعمدی و بر محور خرد و اندیشه مندی استوار است و موجب شده شعر از خاصیت خودکارشدگی متمایز شود. جفت واژگان مشابه مجاور به دو صورت جلوه گر شده اند: تعدادی تحت عنوان صنایع بدیع لفظی یا معنوی، از جمله جناس، تکرار و تناسب نام هایی به خود اختصاص داده اند؛ مانند نقره و نقره، نافه و نیفه و تعدادی، ماهیت آوایی مشابه دارند و نام خاصی از صنایع به خود اختصاص نداده اند؛ مانند ارغنونی و ارغوانی، خسک و خستگی. در پژوهش حاضر، تمامی ابیات خسرو و شیرین با توجه به مبحث جفت واژگان مشابه، با منابع کتابخانه ای واکاوی شده و سپس ابیات واجد شرایط، با محوریت مولفه های برجستگی، با روش توصیفی - تحلیلی، بررسی و طبقه بندی شدند. هدف، معرفی ویژگی سبکی، بیان اهمیت و بسامد جفت واژگان مدنظر، کاربرد و تاثیر آن ها در جلوگیری از خودکارشدگی شعر و معرفی جلوه های برجستگی های ادبی خسرو و شیرین است. نتیجه حاصل از پژوهش آن است که حضور جفت واژگان مشابه، حضوری نظام مند، با کاربردهای متعدد و متفاوت است و ایجاد انواع برجستگی، موسیقی و تنالیته مترتب بر اندیشه، نظامی را به استفاده مکرر از جفت واژگان واداشته است. رویکرد پژوهش کاملا جدید است و به بیان ویژگی سبکی پرداخته است که با توجه به بسامد چشمگیر در خسرو و شیرین، تاکنون مغفول مانده و در این پژوهش، در شاهدمثال ها نمایان شده است.

کلیدواژه ها:

جفت واژگان مشابه ، خسرو و شیرین ، موسیقی ، برجستگی ادبی ، نظامی