استعاره های مفهومی دلیری درکلام و تصویر شاهنامه طهماسبی

دلیری در شاهنامه مفهومی بنیادین و گسترده است و با مفاهیم دیگری چون خرد، نجابت، جنگاوری، شجاعت، نام و... هم بسته است. این مقاله درصدد است تا چگونگی بیان مفهوم دلیری را در دو حوزه زبان و تصویر در شاهنامه بررسی کند. فردوسی برای تبیین مفهوم دلیری در شعر از چه استعاره های مفهومی مدد جسته است و هنرمند نگارگر چه تمهیداتی را برای تصویرسازی این استعارات به کار برده است؟ آیا سعی کرده تا تنها به متن وفادار باشد یا برای بیان این مفهوم به خلاقیت هایی دست زده است؟ در این پژوهش دیدگاه استعاره های مفهومی جرج لیکاف و مارک جانسون به عنوان چارچوب نظری تحقیق انتخاب و نگاره ها نیز از شاهنامه طهماسبی انتخاب شده است و تحلیل نگاره ها براساس روش نشانه شناسی اجتماعی تصویر (کرس و ون لیوون) صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که نگارگر علاوه بر استفاده از قراردادهایی چون عناصر نما، همچون ظاهر کنشگر، ترکیب بندی، ارزش اطلاعات، قاب بندی و نشان داری، از عناصری اجرایی، چون حضور مشارکت کنندگان، مقتضیات صحنه و انواع بردار در ایجاد کنش و همچنین از عناصر ارتباطی مثل زاویه دید، فاصله و تماس برای به تصویر کشیدن استعاره های مفهومی دلیری استفاده کرده است. در بعضی از این تصاویر نگارگر به ابداعاتی در بازنمایی این استعاره ها دست زده که گاهی هم راستا با کلیت داستان است و گاهی بدون توجه به داستان. تمهیداتی چون نشانداری یا ترکیب بندی و قاب بندی که در جهت افزون سازی و تشدید معنای استعاره های پهلوانی در نگاره ها به کار برده است.

کلیدواژه ها:

نگارگری ، دلیری ، استعاره های مفهومی ، نشانه شناسی اجتماعی تصویر ، شاهنامه طهماسبی