مدل سازی و بررسی وضعیت کمی آب های زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی-دشت آسمان با استفاده از مدل MODFLOW

در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران عواملی مانند تغییر اقلیم و کم آبی در کنار برداشت بیش از ظرفیت منابع آبی به خصوص منابع آب زیرزمینی باعث شده سطوح آب زیرزمینی کاهش یابد و در برخی مناطق شاهد رخدادهای غیرقابل جبرانی هم چون فرونشت باشیم. در نتیجه مدیریت و کنترل برداشت از منابع زیرزمینی قبل از وقوع بحران و رسیدن به سطح غیرقابل بازگشت لازم و ضروری است. در این راستا پایش و کنترل وضعیت آبخوان به وسیله مدل های رایانه ای از اهمیت بالایی برخوردار است. در پژوهش حاضر به مدل سازی و بررسی وضعیت کمی آب های زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی-دشت آسمان در حوزه آبریز گاوخونی به وسیله مدل عددی MODFLOW ۲۰۰۵ و نرم افزارGMS ۱۰.۴.۵  پرداخته شده است. به همین منظور از آمار و اطلاعات ۱۵ ساله منتهی به سال ۱۳۹۰ شرکت مدیریت منابع آب ایران و نیز اطلاعات تراز ارتفاعی مستخرج از داده های ماهواره ای برای مدل سازی آب زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی- دشت آسمان استفاده شد. پارامترهایی چون هدایت هیدرولیکی، ناهمسانی افقی هدایت هیدرولیکی (Anisotropy)، تغذیه (RCH) و آب دهی ویژه (SY) پس از استخراج از مدل مورد واسنجی قرار گرفت. تحلیل حساسیت هر یک از پارامترها نشان داد که مدل عددی نسبت به پارامترهای ناهمسانی افقی هدایت هیدرولیکی و هدایت هیدرولیکی بیش ترین تاثیرپذیری را دارد. برای تامین اعتبار مدل و سنجش دقت آن صحت سنجی صورت گرفت. با توجه به ۱۲۵ ماهه بودن بازه مطالعاتی، صحت سنجی برای ۲۵ درصد انتهایی دوره (۱۳۹۰-۱۳۸۶) انجام شد که خطای اندک در مرحله صحت سنجی موید دقت در واسنجی و صحت آب نمود سلول های شبکه ریاضی بود. در نهایت اعداد استخراجی از موتور FlowBudget سوار بر مدل واسنجی شده MODFLOW نشان داد که در دوره ۱۲۵ ماهه شبیه سازی به شکل متوسط روزانه سهم مشخصی از ذخیره ثابت آبخوان کاسته شده است؛ به طوری که متوسط ۵/۷ متر افت تراز آب زیرزمینی را طی این دوره در آبخوان شاهد هستیم و بیش ترین افت مربوط به قسمت شرقی آبخوان بوده است.

کلیدواژه ها:

آب زیرزمینی ، آبخوان مهیار جنوبی ، منابع آب ، واسنجی