ترجیح باورهای حسی بر ظواهر نصوص دینی در کلام امامیه با تاکید بر آثار شیخ صدوق، شیخ مفید و سید مرتضی

عالمان دینی و از جمله متکلمان امامیه در موارد متعددی نصوص دینی را تاویل کرده اند؛ یعنی ظواهر نصوص دینی را کنار گذارده و معنایی غیرظاهری برای آنها ارائه نموده اند. سرچشمه چنین اقدامی بیشتر این است که اندیشمندان پیش گفته معنای ظاهری آیه یا روایتی را با یکی از باورهای خود – که گاه از آموزه های وحیانی اخذ شده است، گاهی متکی بر احکام عقل نظری یا عملی است و گاهی در محسوسات و مجربات ایشان ریشه دارد - ناسازگار یافته اند و آن باور را بر معنای ظاهری آیه یا روایت ترجیح داده اند. این نوشتار با روش کتابخانه ای و با تمرکز بر آثار شیخ صدوق، شیخ مفید و سید مرتضی، آن دسته از تاویلات ایشان را که در آنها باورهای حسی و تجربی بر ظواهر نصوص دینی ترجیح یافته است، مورد بحث و تحلیل و مقایسه قرار می دهد. این تحلیل و مقایسه، شباهت ها و تفاوت های تاویل در اندیشه متکلمان پیش گفته را آشکار می کند و از این رهگذر، تصویر روشن تری از رویکرد کلامی و میزان پایبندی ایشان به ظواهر نصوص دینی به دست می دهد.

کلیدواژه ها:

تاویل ، حس ، تجربه ، معنای ظاهری ، نص گرایی ، عقل گرایی