بررسی کارآیی داده های بارش ماهواره ای در شبیه سازی جریان رودخانه به کمک مدل IHACRES (مطالعه موردی: حوضه آبریز سد طرق)

مدل سازی و یا پیش بینی مقدار جریان رودخانه یکی از نیازهای اساسی در مدیریت منابع آب است. متاسفانه بسیاری از حوضه های آبریز فاقد ایستگاه اندازه گیری بارش هستند. استفاده از داده های پردازش شده ماهواره ها یکی از روش های مناسب جایگزینی داده های بارش مشاهداتی است. این ماهواره ها از پوشش مکانی و زمانی بسیار مناسبی برخوردارند، ولی می بایست دقت مقادیر برآوردشده بارش استخراج شده از داده های ماهواره ها در مناطق مختلف با داده های زمینی مورد مقایسه و کنترل قرار گیرد . در پژوهش حال حاضر، از مدل بارش -رواناب IHACRES جهت شبیه سازی جریان رودخانه طرق در حوضه آبریز سد طرق (به مساحت۷۶/۱۶۴کیلومتر مربع) استفاده شده است. به این منظور از داده های اندازه گیری شده در ایستگاه های تبخیرسنجی و هیدرومتری و همچنین از داده های ماهواره ای MERRA-۲  به صورت روزانه و ماهانه در دو بازه زمانی ۹ساله (از تاریخ ۱مهر۱۳۹۲ تا ۳۱شهریور۱۴۰۱) و ۲۹ساله (از تاریخ ۱۱دی۱۳۷۲ تا ۳۱شهریور۱۴۰۱) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که در طول دوره موردبررسی، به تدریج دقت مقادیر بارش برآوردشده بر اساس ماهواره MERRA-۲ در مقایسه با مقادیر اندازه گیری شده افزایش یافته است. در دوره ۲۹ساله نتایج صحت سنجی مدل ضعیف تر از دوره ۹ساله هست که این موضوع می تواند به دلیل شرایط ناشی از تغییر در کاربری اراضی حوضه و افزایش تدریجی دما در حوضه باشد. با توجه به ضریب نش ساتکلیف(NSE)  ۸۴۶/۰به دست آمده در مرحله صحت سنجی دوره ۹ساله با گام زمانی روزانه با استفاده از داده های ماهواره ای و همچنین مقدار ضریب همبستگی پیرسون ۹۲۵/۰، همبستگی خوبی بین جریان روزانه شبیه سازی شده بر اساس داده های ماهواره ای و جریان روزانه اندازه گیری شده وجود دارد. بنابراین، استفاده از داده های ماهواره ای تولیدشده در دهه اخیر می تواند جایگزین مناسبی برای داده های ناقص بارش در ایستگاه های اندازه گیری زمینی در منطقه مورد مطالعه باشد.

کلیدواژه ها:

حوضه آبریز طرق ، شبیه سازی هیدرولوژیکی ، مدل بارش-رواناب ، MERRA-۲ ، IHACRES