جستاری در مطالعات "خاطره ی مکان" در پژوهش های فارسی زبان (مروری بر سال های ۱۳۸۵-۱۴۰۱)

معماری و شهرسازی با محیط ارتباط دارند. محیط، ظرف تجربیات فردی و جمعی افراد است و خاطره را شکل می­دهد. مطالعات خاطره یک زمینه تحقیقاتی رو به رشد است که بر روی طیف وسیعی از رشته ها از قبیل علوم اجتماعی، علوم انسانی، مطالعات منظر و معماری و شهرسازی تمرکز دارد. پژوهش­هایی در ایران و جهان در رابطه با خاطره در محیط­های انسان­ساخت صورت پذیرفته و هریک از دیدگاهی متفاوت به موضوع نگریسته­اند. مقاله حاضر با هدف تحلیل و تفسیر آنچه تاکنون در ایران منتشر شده و نیز برای پیشگیری از تکرار در این زمینه و یافتن شکاف­های تحقیقاتی موجود، به بررسی کیفیت مطالعات انجام شده، پرداخته است. این پژوهش به مرور نظام­مند مطالعات پیشین پرداخته و تعداد ۳۸مقاله و چهار رساله دکتری که خاطره موضوع اصلی آنها بوده، بر اساس شکل پریزما(موارد ترجیحی در گزارش مقالات) انتخاب و بررسی شده و با مطالعه ساختار و محتوای آنها به ترسیم چشم­انداز کنونی پژوهش­های با موضوع خاطره، دست یافته­است. نتایج بیانگر حجم روزافزون مطالعات خاطره با محوریت خاطره جمعی است. تکرار محتوایی پژوهش­های خاطره، توجه بسیار اندک به کاربران ویژه محیط مانند کودک، سالمند و ...، تمرکز تعداد زیادی از مطالعات بر شهر تهران، عدم بررسی خاطره در دوره­های سنی مختلف انسان و عدم توجه به خاطره فردی افراد از مکان­های ویژه مانند مکان­های کودکی، از جمله مشکلات مطالعات در این زمینه هستند. از جمله مقوله­های پرتکرار ترکیب­شده با خاطره می­توان به هویت، تعلق مکانی، دلبستگی مکان و احیا و بازسازی اشاره کرد. همچنین بیشترین تعداد مطالعات به خاطره در فضاهای شهری و میدان­های شهری پرداخته است.

کلیدواژه ها:

خاطره ، خاطره جمعی ، مکان خاطره ، مرور نظام مند