تاریخ نگارگری ایران به مثابه تابعی از تاریخ ادبیات فارسی: خوانش نگاره های نسخه هفت اورنگ بر اساس تغییر گفتمان ادبی در دوره صفوی

ازآنجاکه بخش عمده­ی نقاشی ایرانی پس از اسلام، در خدمت کتاب­آرایی و مصورسازی متون قرار داشته و عمده­ی متونی که مصورسازی شده، کتب ادبی­اند و با توجه به نقش ویژه­ی شعر و ادبیات در تاریخ اندیشه­ی ایران، به­عنوان یک نظام دانایی و معرفتی، موضوعی که مطرح می­شود این است که در ایران، نسبت میان تاریخ نگارگری و تاریخ ادبیات چگونه بوده و تغییر گفتمان­های ادبی چه تاثیری بر تاریخ نگارگری داشته است؟ برای روشن شدن ابعادی از موضوع در این مقاله، تلاش شده است تا به برشی از یک مقطع زمانی پرداخته شود که در آن، تاریخ ادبیات دچار گسست و تغییر گفتمان ادبی شده است. در این راستا، نگاره­های نسخه­ی هفت­اورنگ جامی که در دربار سلطان ابراهیم میرزا مصورسازی شده، مورد خوانش قرارگرفته است. در این بررسی از آموزه­های نشانه­شناسی فرهنگی مکتب تارتو و مفاهیم مطرح در ترجمه­ی بینانشانه­ای بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از این مقاله نشان داد که با تغییر گفتمان ادبی از زمان جامی تا ابراهیم میرزا، نگارگری نیز در ساحت فرم و محتوا دچار دگرگونی شده است. برخلاف جامی، هفت اورنگ برای سلطان ابراهیم میرزا نه یک ابزار برای انتقال مفاهیم صوفیانه، بلکه یک متن ادبی و هنری بوده و جنبه­های ادبی و زیباشناختی اثر در اولویت اول او قرار داشته است. این جنبه­های ادبی و زیباشناختی نیز بر اساس نگرش­ها و مفاهیم مکتب وقوع شکل­گرفته است.

کلیدواژه ها:

Iranian painting ، Jami's Haft Awrang ، the relationship between painting and literature ، the Voqu School ، literary discourse. ، نگارگری ایرانی ، هفت اورنگ جامی ، نسبت نگارگری و ادبیات ، مکتب وقوع ، گفتمان ادبی.