هنرسازه های ترکیبی، مختص مختصات بلاغت فارسی

بلاغت فارسی پس از اسلام، نخست از آبشخور قرآن و بلاغت عربی سرچشمه می­گیرد و در ادامه، توامان با ترجمه ی آثار حکمای یونانی، بلاغت اسلامی و به تبع آن بلاغت فارسی به­طور عمیق تحت تاثیر آثار و بلاغت غربی قرار می­گیرد. از این­رو، هنرسازه­های ادبی، خاصه ابزارهای زیبایی­شناختی دانش بیان در بلاغت فارسی متاثر است از دستگاه بلاغی عربی و غربی؛ و یا دست کم مشترک با آن آن­ها. اما با غور و وارسی سامان بلاغت و مداقه در صناعات ادبی فارسی درمی­یابیم که گونه­ای از این شگردها، یعنی هنرسازه­های ترکیبی علی­رغم وابستگی و هم­بستگی با شگردهای بلاغی عربی و غربی، از استقلال و انحصار ویژه­ای برخورداند که مانند آن را در سایر دستگاهای بلاغی نمی­بینیم. این جستار که با شیوه­ی توصیفی تحلیلی نوشته شده­است، می­کوشد تا با بررسی شباهت­های شگردهای دستگاه بلاغت فارسی با عربی و غربی، نشان دهد که هنرسازه­های ترکیبی مختص مختصات بلاغت فارسی است و سایر دستگاه­های بلاغی محروم از این گونه از ابزارهای زیبایی­شناسی­اند. نتیجه­ی این جستار تایید می­کند که بلاغت فارسی با توجه به قابلیت­ بازتابندگی عناصر فرهنگی و قومی شگرد کنایه و نیز دوگانه­خوانی ابعاد لازمی و ملزومی آن، و هم­چنین به سبب مختصات ذاتی­ زبان فارسی در حوزه­ی ترکیب­پذیری، با امتزاج شگردهای منفرد، صناعات مستقل و منحصری می­سازد که خاص بلاغت فارسی است و در دیگر دستگاه­های بلاغی (عربی و غربی) نشانی از آن نمی­بینیم.

کلیدواژه ها:

Arabic and Western rhetoric ، Persian rhetoric ، mixed art forms ، individual techniques. ، بلاغت عربی و غربی ، بلاغت فارسی ، هنرسازه های ترکیبی ، شگردهای منفرد.