تغییرپذیری فضایی و زمانی نرخ باروری گروه های ویژه سنی در نواحی روستایی ایران (۱۳۸۵-۱۳۹۵)

باروری یک فرآیند جمعیتی کلیدی است که نقش مهمی در پویایی و روندهای جمعیت دارد. کاهش بارروی، به پدیده ای جهانی تبدیل شده است؛ و در اولویت های سیاستی بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته است. با این حال، مطالعات اندکی هستند که به طور مستقیم بر پایه مفاهیم جغرافیایی و بعد فضایی باروری، تمرکز کرده باشند. هدف از این پژوهش بررسی روند تغییرپذیری فضایی و زمانی نرخ باروری گروه های ویژه سنی (ASFRs)  زنان روستایی در سال های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۵ است. داده های موالید و گروه های سنی زنان(۴۹- ۱۵) روستایی از سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار در دو دوره ۱۳۸۵ و ۱۳۹۵ جمع آوری و از آزمون های موران I سراسری (GMI) و موران محلی با بیز تجربی (LM-EB)  برای سنجش خود همبستگی فضایی و کشف الگوهای فضایی نرخ باروری ویژه گروه های سنی در نرم افزار GeoDa استفاده شد. نتایج نشان داد که نرخ باروری گروه های ویژه سنی طی دوره مورد بررسی افزایش یافته است و بیشترین افزایش باروری در گروه سنی ۲۴ -۲۰ ساله رخ داده است. خوشه بندی فضایی نرخ باروری ویژه سنی نشان می دهد در سال ۱۳۹۵ قوی تر و گسترده تر از سال ۱۳۸۵ بوده است. در بین گروه های سنی و در هر دو دوره، گروه سنی ۳۹- ۳۵ سال و ۴۹- ۴۵ سال به ترتیب بیشترین (۴۴۷/۰=GMI۱۳۸۵۶۷۱/۰=GMI۱۳۹۵) و کمترین(۰۷/۰=GMI۱۳۸۵ ،۱۹۸/۰=GMI۱۳۹۵) مقدار خودهمبستگی فضایی را داشته اند. همچنین مناطق روستایی جنوب شرق کشور خوشه بندی باروری ویژه سنی بالا را داشته اند. در برخی از گروه های سنی در شرق، شمال شرق، شمال غرب، جنوب غرب و تا حدودی جنوب نیز الگوی بالا- بالا شکل گرفته اند. الگوی بالا- بالا در شمال غرب تنها در گروه سنی ۱۹- ۱۵ سال شکل گرفته است و الگوی پایین- پایین باروری در مناطق روستایی عمدتا در قسمت های داخلی، شمال و غرب متمرکز شده اند. شناسایی و کشف خوشه های فضایی، زمینه را برای ساخت مفروضات و مدل برای تحقیقات آینده فراهم می کند. بنابراین آنچه در این پژوهش انجام شده است، می تواند بستر مناسب علمی و دقیق برای تحقیقات بنیادین بعدی در حوزه جمعیت و باروری روستایی و توسعه را فراهم می کند.

کلیدواژه ها:

نرخ باروری گروه های ویژه سنی ، خود همبستگی فضایی محلی ، هموارسازی فضایی ، جمعیت شناسی فضایی ، نواحی روستایی