مطالعه اتنوبوتانی گیاهان دارویی موثر بر سنگ کلیه: مطالعه موردی شهرستان ایلام، استان ایلام، ایران

سابقه و هدف: اطلاعات مربوط به استفاده از گیاهان دارویی در طول سالیان متمادی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و شاخه مهمی به نام اتنوبوتانی یا گیاه مردم نگاری را به وجود آورده است. با توجه به اهمیت این موضوع، تاکنون پژوهشی به منظور بررسی اتنوبوتانی گیاهان دارویی مردمان بومی حوزه شهرستان ایلام برای شناسایی گیاهان دارویی موثر بر سنگ کلیه انجام نشده است. مواد و روش ها: مطالعه حاضر، مطالعه اتنوبوتانیکال مقطعی بین فروردین ۱۴۰۲ تا آبان ماه ۱۴۰۲ در شهر ایلام می باشد. جمع آوری اطلاعات درمانی سنتی در مورد گیاهان موثر بر سنگ کلیه (کلیه درد) توسط پرسش نامه اتنوبوتانیکال انجام شد و فرد پرسشگر، فرایند مصاحبه را با مراجعه به تک تک عطاری های سطح شهر ایلام انجام داد. برای تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها، از شاخص هایی نظیر شاخص گزارش استفاده (UR) و شاخص کمی فراوانی نسبی ثبت (RFC) برای به دست آوردن اطلاعات کمی استفاده شد. یافته ها: براساس نتایج به دست آمده ۵۲ درصد شرکت کنندگان در مطالعه، از عطاران مرد و ۴۸ درصد نیز از عطاران زن بودند. همچنین ۶۰ درصد عطاران دارای مدرک کارشناسی و ۶۰ درصد آنها کردزبان بودند. در شهر ایلام، ۱۶ گونه گیاهی از ۱۴ خانواده گیاهی برای درمان درد کلیه ناشی از سنگ کلیه استفاده می شود. گیاهان دارویی یونجه، ذرت، خارشتر ایرانی، خارخاسک، ختمی سه رنگ، تنگرس، ازگیل ژاپنی، کنگر تماشایی، آوندول، سیاه دانه، هندوانه ابوجهل، مورتلخ، پیچک صحرایی، دم اسب پرشاخه، بومادران، آلبالوی دانه ریز، کاسنی، انجیر و گل میمونی بیابانی ازجمله مهم ترین گیاهان دارویی هستند که در دانش اتنوبوتانی شهر ایلام برای درمان سنگ کلیه استفاده می شوند. نتیجه گیری: اطلاعات حاصل از این تحقیق، علاوه بر زنده نگه داشتن دانش قومی منطقه در زمینه گیاهان دارویی، می تواند راهگشای تحقیقات جدید در زمینه درمان سنگ کلیه با استفاده از گیاهان دارویی مورداشاره و تولید داروهای گیاهی موثر و ایمن برای سنگ کلیه باشد.

کلیدواژه ها:

کلیه ، بیماری های کلیه ، گیاهان دارویی ، گیاه شناسی بومی