ارزیابی اثر خرد اقلیمی مالچ های پلاستیکی رنگی در بستر کشت توت فرنگی، بر کسب و کار و اقتصاد خرد روستایی (مطالعه موردی: استان مازندران)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: مدیریت ناکارآمد در کشت سنتی توت ‎فرنگی (Fragaria × ananassa) در نواحلی ساحلی دریای خزر به ویژه استان مازندران، عامل اصلی کاهش عملکرد کمی و کیفی میوه می‎ باشد، که ممکن است به ‎دلیل شیوه‎ های کشت نامناسب و عوامل محیطی باشد. برای غلبه بر این کاستی ها، کشاورزان شروع به استفاده از سیستم های کشت پشته‎ ای با بستر مرتفع کرده اند که با مالچ های پلاستیکی پوشانده شده اند. امروزه، گسترش فن‎آوری‎ های نوین در تولید محصولات باغی در سطح کلان، نقش بسیار حائز اهمیتی را در افزایش کمیت و کیفیت گیاهان ایفا می ‎کند. استفاده از مالچ پلاستیکی در بستر کشت توت ‎فرنگی به ‎واسطه وضعیت گرمایی و نوری که در محیط پیرامون (خرد اقلیم) گیاه ایجاد می ‎کند، عملکرد و کیفیت میوه توت‎ فرنگی را تحت تاثیر قرار می ‎دهد. از سوی دیگر مزایای حاصل از کاربرد مالچ ‎ها، ظرفیت لازم برای بهره ‎مندی اقتصادی اقشار خرد جوامع به ‎ویژه روستاییان را فراهم می‎ سازد. بنابراین هدف از این پژوهش استفاده از مزایای اثر خرد اقلیمی مالچ‎ های پلاستیکی رنگی بر افزایش درآمد و کسب و کار روستایی بود. مواد و روش ‎ها: منطقه مورد مطالعه دارای عرض جغرافیایی (۳۶ ۳۳ N) و طول جغرافیایی (۵۳ ۰۰ E)، ارتفاع از سطح دریا (m ۱۴)، میانگین دما (C° ۱۷/۹)، میانگین بارندگی (mm ۷۸۹/۲) و بافت خاک محل آزمایش از نوع سیلتی رسی بود. در این پژوهش آزمایشی بر پایه طرح بلوک‎ های کامل تصادفی با چهار تیمار آزمایشی شامل؛ (مالچ پلاستیکی قرمز (Red mulch)، سیاه (Black mulch)، سفید (White mulch) و شاهد بدون مالچ (Control)) در سه تکرار در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ در مزرعه کارآفرینی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. میوه ‎ها، در یک دوره زمانی ۴ روزه برداشت شدند و پس از هر برداشت، میوه ‎های هر بوته به ‎دقت توزین شد. فعالیت آنتی ‎اکسیدانی، ترکیبات فنلی و فلاونوئید میوه اندازه‎ گیری شد و در پایان آزمایش، داده ‎های به‎ دست آمده با استفاده از نرم ‎افزار SAS تجزیه و تحلیل شدند و مقایسه میانگین ‎ها با استفاده از آزمون چند دامنه ‎ای دانکن در سطح ۵ درصد انجام شد (Duncan = ۰.۰۵). یافته‎ ها: بر پایه یافته ‎ها، تاثیر مالچ‎ های پلاستیکی رنگی بر عملکرد کمی و کیفی میوه توت‎ فرنگی معنی ‎دار بود. به‎ طوریکه مالچ ‎های پلاستیکی قرمز، سفید و سیاه به‎ ترتیب با ۱۱۹۱۰/۱۷، ۱۰۴۴۱/۸۳ و ۹۷۰۶/۲ گرم بیشترین عملکرد را نسبت به تیمار شاهد (۷۱۶۴/۳ گرم) به‎ خود اختصاص دادند. بدین‎ ترتیب درآمد حاصل از فروش میوه در مالچ ‎های پلاستیکی قرمز، سفید و سیاه به‎ ترتیب ۶۵/۸، ۵۷/۷ و ۱۶/۹ درصد در مقایسه با شاهد افزایش یافت. همچنین تعداد میوه ‎های برداشت شده از گروه‎ های اول، دوم و سوم به تیمارهای دارای مالچ پلاستیکی اختصاص یافت، به ‎طوریکه درآمد حاصل از فروش میوه ‎های گروه اول و دوم در مالچ قرمز به‎ ترتیب با ۱۸۱ و ۸۷ درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش نشان داد. همچنین درآمد حاصل از فروش میوه در گروه سوم نشان داد که تیمار مالچ سفید با ۸۶ درصد افزایش در مقایسه با شاهد مواجه شد و مالچ ‎های سیاه با ۷۵ و قرمز با ۶۵ درصد، در رتبه‎ های بعدی قرار گرفتند. در نهایت در گروه چهارم نتایج حاکی از آن بود که درآمد حاصل از فروش میوه در مالچ‎ های قرمز، سیاه و سفید به‎ ترتیب ۶۳، ۲۲ و ۲۵ درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. این یافته‎ ها نشان از بازارپسندی مطلوب ‎تر محصول در مالچ‎ های پلاستیکی رنگی بود. براساس نتایج به ‎دست آمده، بیشترین میزان آنتوسیانین میوه توت ‎فرنگی در مالچ قرمز با مقدار ۷۱/۸ میلی‎گرم در ۱۰۰ گرم میوه تازه مشاهده شد و کمترین میزان آن، مربوط به تیمار شاهد با مقدار ۵۸/۵ میلی‎گرم در ۱۰۰ گرم میوه تازه بود. در حالی‎که میان تیمارهای مالچ پلاستیکی سیاه و سفید به ‎ترتیب با ۶۴/۰۱ و ۶۵/۹ میلی ‎گرم در ۱۰۰ گرم میوه تازه تفاوت چندانی مشاهده نشد. بیشترین میزان محتوای فنل مربوط به مالچ‎ های قرمز، سیاه و سفید به ‎ترتیب با ۶۰/۲، ۶۱/۱ و ۶۰/۹ میلی‎ گرم گالیک اسید بر گرم بود که تفاوت چندان قابل ملاحظه‎ ای با یکدیگر نداشتند اما در مقایسه با تیمار شاهد با ۴۷/۹ میلی گرم گالیک اسید بر گرم، برتری محسوسی را نشان دادند. همچنین تیمارهای مالچ قرمز و سیاه به ‎ترتیب با ۱۲/۵ و ۱۲/۸ میلی‎ گرم کوئرستین بر گرم بیشترین میزان فلاونوئید را به‎ خود اختصاص دادند و پس از آن ‎ها، مالچ سفید با ۲/۱۰ و تیمار شاهد با ۹/۶ میلی‎ گرم کوئرستین بر گرم در رتبه‎ های بعدی قرار گرفتند. نتیجه ‎گیری: به‎ طور کلی می‎ توان این‎گونه اظهار داشت که استفاده از مالچ ‎های پلاستیکی در بستر کشت توت ‎فرنگی به‎ طور چشمگیری سبب افزایش عملکرد کمی و کیفی میوه، زودرسی، بازارپسندی مطلوب و عدم تماس میوه با سطح خاک در مقایسه با تیمار شاهد (بدون مالچ) گردید. لذا درآمد حاصل از فروش میوه در تمامی مراحل برداشت نشان از برتری مالچ ‎های پلاستیکی رنگی در مقایسه با شاهد بود. در این میان تعداد میوه بیشتر گروه‎ های اول و دوم در تیمار مالچ پلاستیکی قرمز، حاکی از زودرسی و بازارپسندی مطلوب ‎تر میوه، و در نتیجه درآمد بالاتر در مقایسه با سایر تیمارها بود. بنابراین، می ‎توان استفاده از مالچ پلاستیکی در بستر کشت میوه توت ‎فرنگی را ابزاری سودمند برای افزایش درآمد و رونق کسب و کار و اقتصاد خرد روستایی قلمداد نمود.

کلیدواژه ها:

Anthocyanin ، Business ، Marketability ، Mulch ، Strawberry ، آنتوسیانین ، بازارپسندی ، توت فرنگی ، کسب و کار ، مالچ