تحلیل رای تفصیلی آیت الله خویی در حکم خمس زیاده اموال حاصله از غیرکسب و تجارت

محقق خویی برخلاف مشهور فقها در حکم خمس، بین مالی که شخص بدون معاوضه مالک شود و مالی که از طریق معاوضه و یا معامله مالک شده‎، تفصیل داده اند. ایشان در این مورد که مال از راه بخشش و یا احیا به دست آمده، می‎فرماید: انسان در واقع مالک ارزش مالی آن کالا می شود و این ارزش، محدود به حد معینی نیست. درنتیجه اگر کالا را بفروشد افزایش بهای آن، افزایش سرمایه نیست تا خمس آن واجب شود. اما اگر مالی را خریده باشد، سرمایه معین است و اگر به بهایی بیش از آن بفروشد باید خمس افزایش بها را بپردازد. حال اگر مالی به طریقی غیر از معاوضه تحصیل گردد و سپس قیمت آن در بازار افزایش یافت، آیا فایده و منفعت بر این زیادی صدق می کند یا خیر که در مقاله پیش رو با روش توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای نمایان می سازد که تعلیل آیت الله خویی بر مدعای خود این است که فایده و ربح درباره شخصی که از طریق معاوضه، مالک می شود ایجاد گردیده و در پی آن خمس نیز وجوب پیدا خواهد کرد ولی درباره شخصی که از طریق غیرمعاوضه مالک شده است، چون ثمنی پرداخت نکرده، بر افزایش بهای آن مال افزایش سرمایه صدق نمی کند و از این رو خمس نیز وجوب پیدا نخواهد کرد.

کلیدواژه ها:

خمس ، زیاده عینی ، زیاده حکمی ، ارزش افزوده ، زیاده