خوانش نمادین آرابسک هندسی در پارچه بروکار دمشقی بر اساس نظریه ی اروین پانوفسکی

پارچه ی بروکار دمشقی از گرانبهاترین پارچه­های ابریشم طبیعی و دستبافت جهان است. بر روی بسیاری از پارچه­های بروکار دمشقی، نقوش هندسی بافته شده که ریشه در ظهور اسلام و هنر آرابسک دارد، نقوش­ هندسی و اسلیمی با معانی و نمادهایی که بیانگر تاریخ، فرهنگ و تمدن سوریه است، در منسوجات به کار رفته است. پارچه های ابریشمی زربفت دمشقی به عنوان عنصری از میراث سوریه طبقه بندی می شوند. هدف این پژوهش، تبیین معانی نقوش گزیده ای از این پارچه های ابریشم طبیعی آمیخته با طلا و نقره بوده، که قبلا بررسی نشده است و به منزله شناخت فرهنگ سوری، در نظر گرفته شد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس رویکرد آیکونولوژی در دیدگاه اروین پانوفسکی به تحلیل معانی فرهنگی-اسلامی نقوش آرابسک هندسی در پارچه بروکار دمشقی می پردازد و به این پرسش­ها پاسخ گوید: ۱. معانی نقوش آرابسک در پارچه بروکار  سوریه چیست؟ ۲. چه نقوشی در پارچه بروکار  سوریه متعلق به کلیت فرهنگی جهان اسلام و چه نقوشی مختص فرهنگ سوری است؟ ۳. ارزش و اهمیت والایی نقوش قرار گرفته بر پارچه ابریشم زربفت نفیس بروکار در چیست؟ نمونه پارچه ی مورد بررسی در این مقاله، پارچه بروکار با نقوش آرابسک هندسی مندرج در کتاب فلورانس اولیوری است. برای درک نمادهای اثر هنری منتخب، از طریق سه مرحله ی توصیف، تحلیل و تفسیر صورت گرفته است. در مرحله تفسیر نقوش مشخص شد، اجزا و کلیت نقوش هنر آرابسک هندسی مورد مطالعه دارای معانی فرهنگی و مذهبی بوده و متکی به آیات قرآنی به­عنوان معتبرترین مرجع است. نتایج این پژوهش، نشان دهنده ی جایگاه ویژه نقوش آرابسک هندسی در پارچه بروکار نفیس سوریه است، که قابل طبقه بندی در دو دسته است: یکی آن دسته نقوشی که از توسعه هندسی یک گره اسلامی بوده و به کلیت فرهنگی جهان اسلام تعلق دارد و آنها که الحاقی به نقش اصلی است و اجزایی از فرهنگ سوری است.

کلیدواژه ها:

کلیدواژه ها: پارچه بروکار دمشقی ، نقوش هندسی ، هنر آرابسک ، آیکونولوژی