بررسی خیار تبعض صفقه در فقه و نظام حقوقی ایران

اززمانهایی قدیم مرسوم شده است که دریک معامله طرفین (به ویژه خریدار و فروشنده)برای رضایت و تحکیم عهد و پیمان به هم دست میدهند و گاه نیز دست ها را به هم میکوبند. این اقدام را در عربی »صفقه « مینامند. رفته رفته همراهی دست کوبیدن و فشردن با معامله باعث شد که صفقه به معنی معامله و عقد نیز به کار رود. از جمله خیارات مختص عقود معاوضی خیار تبعض صفقه است . خیار فسخ در فقه و حقوق در حقوق به معنای حق بر هم زدن یک جانبه قرارداد است و به مفهوم اختیاری است که شخص در فسخ معامله دارد در قانون مدنی ایران به پیروی از فقه یک نظریه عمومی برای خیارات ایجاد کرد. خیار تبعض صفقه زمانی بوجود می آید که عقد بیع نسبت به بعض مبیع به جهتی از جهات، باطل باشد که در این شرایط خریدار میتواند یا معامله را نسبت به قسمتی که صحیح بوده است نیز فسخ کند و یا آنکه معامله را نسبت به آن قسمت نگهدارد و مقدار ثمنی را که در برابر قسمت باطل واقع شده استرداد کند. در شروط خیار تبعض صفقه باید گفت : بررسی حقوق اسلامی و قانون مدنی ایران نشان می دهد که دو شرط اصلی موجب ثبوت و تحقق خیار تبعض صفقه است : یکی ، بطلان قسمتی از بیع و دیگری ، جهل مشتری به بطلان مذکور در حین معامله . در این پژوهش به روش تحلیلی - توصیفی به بررسی موضوع پرداخته شد. نتایج پژوهش بیانگر این موضوع بود که قاعده نفی غرر، قاعده انحلال، عقل ، مهمترین مبنای خیار تبعض صفقه هستند ولی در نظر فقها و حقوقدانان قاعده لاضرر به عنوان مهمترین نظر قلمداد می شد. همچنین نتایج نشان می داد خیار تبعض صفقه در تمامی عقود معاوضی همانند عقد بیع جاری و کسی که از تبعض موضوع عقد ضرر دید، می تواند عقد را نسبت به بخش صحیح ، قبول و نسبت به باطل ، فسخ کند.

کلیدواژه ها:

حق فسخ ، خیار تبعض صفقه ، قاعده لاضرر