جایگاه عقل در استنباط احکام

توجه به عقل ، به عنوان قوه درک، تدبیر و حکمت آدمی مورد ستایش فراوان بوده و از آن به پیامبر باطنی تعبیر شده است . توجه مبدا وحی به قوه عاقله بشر موجب شد، علوم مختلف اسلامی مانند فقه از آغاز بر پایه عقل ، خرد و تعقل وخرد ورزی ایجاد گردد و حرکت در مسیر عقلانی را هدف اصلی خویش قرار دهد. عقل به معنای نیروی اندیشه و تفکر، از بزرگترین نعمت هایی است که خداوند به انسان ارزانی داشته است . عقل در ساحت های گوناگونی حضور فعال دارد، اما آنچه در این نوشتار مورد توجه قرار گرفته ، جایگاه و نقش عقل در عرصه استنباط احکام شرعی است . پرسش مهم این است که آیا عقل می تواند به عنوان یک دلیل مستقل در کنار (کتاب و سنت )، جزء ادله احکام قرار بگیرد و آیا عقل از نظر درک واقعیات و مصالح و مفاسد در آن سطح است که بتواند منشا جعل حکم و به عنوان یک منبع مطرح شود. با توجه به این پرسش ، نوشتار کنونی براساس مهم ترین یافته ها، گویایی این مطلب است که عقل افزون براین که به عنوان ابزاری در خدمت سایر منابع از جمله قرآن و سنت قرار می گیرد، از آنجا که خود بر تشخیص مصلحت و مفسده امور توانمند است ، می تواند کاشف از اراده الاهی خداوند و در نتیجه حکم خداوند باشد.

کلیدواژه ها:

عقل ، احکام ، فقه