بررسی توصیفی-انتقادی جایگاه عامل "قصد و رضا " و "رعایت تشریفات قانونی" درباره "نکاحیه های چاپی" و "ازدواج سفید" در رویه قضایی نظام حقوقی ایران

رویه موجود در نظام حقوقی ایران حاکی از آنست که درباره ازدواج سفید و همچنین نکاحیه های چاپی که در دفاتر ثبت ازدواج توسط زوجین امضا می گردد دو عامل یعنی قصد و رضا و همچنین رعایت تشریفات قانونی دقیقا در مقابل یکدیگر قرار دارند؛ بدین معنا که زوجین در لحظه امضاء شروط ضمن عقد که در نکاحیه های چاپی آمده است بعضا این شروط را جزو قواعد امری دانسته و آن را امضا می کنند و یا اینکه آن را جزو امور اداری و تشریفاتی عقد نکاح می دانند و یا اینکه اساسا از مفاد آن علم و آگاهی ندارند ولیکن در شرایط خاص دفاتر ثبت ازدواج این شروط را به امضا می رسانند و در طرف مقابل ازدواج سفید که امروزه در جوامع به دلیل شرایط اقتصادی و سایر اوضاع اجتماعی رشدی چشم گیر داشته است، ممکن است به ظاهر عامل قصد و رضا در طرفین برای زندگی مشترک وجود داشته باشد و بصورت ضمنی افراد حتی مسئولیت های خود در زندگی مشترکشان را پذیرفته باشند لیکن هیچ یک از شرایط تشریفاتی عقد نکاح مانند صیغه های عربی لازم و یا سایر شرایط قانونی برای ثبت زندگی مشترک آنها وجود ندارد . شیوه برخورد نظام حقوق خانواده ایران در خصوص این دو موضوع مشخص است بطوریکه رویه قضایی فعلی ایران امضای شروط ضمن عقد را دلیلی بر علم و آگاهی کامل افراد از مفاد آن می داند لذا بعد از طلاق آن ها را لازم الاجرا می داند و درباره ازدواج سفید نیز به دلیل مخالفت با موازین شرعی رابطه زوجیت را به رسمیت نشناخته و حتی ممکن است برای آن مجازات هایی در نظر گرفته شود. در پژوهش پیش رو عامل قصد و رضا و تشریفات در ازدواج سفید و نکاحیه های چاپی مقایسه شده و سوال اصلی اینست که آیا صرف امضای ورقه های نکاحیه مفید اراده و آگاهی کامل افراد از مفاد این اوراق هستند که به موجب آن، شروط مذکور را در لحظه طلاق لازم الاجرا بدانیم؟ و سوال دیگر آنکه آیا با وجود وجود قصد و رضا زوجین در ازدواج سفید-هرچند که شرایط و تشریفاتی و رسمی عقد ازدواج به عمل نیامده باشد- می توان به جهت حمایت از زوجین و یا طفل حاصل از این رابطه، مشروعیت این همباشی را افاده نمود یا خیر؟ بررسی ها حاکی از آنست که هرچند در نگاه اول ممکن است مشروعیت همباشی به ذهن متبادر گردد و یا اینکه ممکن است افراد بدون علم و آگاهی ورقه های نکاحیه خود را امضا نموده باشند، لیکن چنانچه سطح اختیارات مردم از تفسیر تعهد هایی صریح که خودشان به طور رسمی و در حضور شاهدان بر ذمه خود قرار داده اند تا این حد موسع گردد ممکن توالی فاسد زیادی به بار آورد و باعث هرج و مرج عمده در جامعه گردد به گونه ای که عده ای با سفسطه ذمه خویش را بری نمایند و عده ای نیز موجبات افزایش بی بند و باری و روابط دور از موازین اخلاقی و مسئولیت را در جامعه گسترش دهند، به نظر می رسد تنها راه درباره شروط ضمن عقد و همچنین سختی ازدواج برای جوانان که آنها را به همباشی سوق می دهد، بالا بردن سطح آگاهی مردم و همچنین ترویج سهولت در ازدواج ازدواج در فرهنگ عمومی باشد. روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق به صورت کتابخانه ای و شیوه پژوهش نیز توصیفی انتقادی می باشد.

کلیدواژه ها:

نظام حقوق خانواده ایران ، نکاحیه های چاپی ، ازدواج سفید ، قصد و رضا ، عقود تشریفاتی و رضایی