کاربرد رویکرد بازی گونه سازی (گیمیفیکیشن) در برنامه درسی آموزش عالی براساس تجارب خبرگان

پیشینه و اهداف: رویکرد بازی گونه سازی یکی از جدیدترین و جذابترین تحولات در سال های اخیر است که در حوزه های مختلفی از جمله آموزش، موثر بوده است. این رویکرد با ایجاد نشاط و تعامل، توجه بسیاری از مخاطبان را به خود جلب کرد. بازی گونه سازی به معنای به کارگیری عناصر و مولفه های بازی در موقعیت غیر بازی است که طبق یک فرآیند جذاب و از پیش تعیین شده، اهداف خاصی را مدنظر قرار می­دهد. رویکرد بازی گونه سازی با اثربخشی برنامه درسی، محیطی پویا و تعاملی را برای فراگیر به وجود می­آورد و در یک بستر مناسب، موقعیت آموزشی و یادگیری را ارتقا می­دهد. این پژوهش با هدف شناسایی تجارب خبرگان در ارتباط با کاربرد عناصر رویکرد بازی گونه سازی در برنامه درسی آموزش عالی انجام شده است.روش ها : این پژوهش، به صورت کیفی با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی (توصیفی) در سال ۱۴۰۱ انجام شد. در این پژوهش برای کسب تجارب خبرگان یک سوال عمیق طرح شد و در صورت نیاز، عناصر رویکرد بازی گونه سازی بیان می شد تا مصاحبه شوندگان تجارب خود را در ارتباط با آن­ها بیان کنند. مشارکت کنندگان شامل خبرگانی از کل کشور بودند که در حوزه آموزش، پژوهش یا تولید محتوای الکترونیکی برای نظام­های آموزش عالی در ارتباط با بازی گونه سازی فعالیت داشتند. ۱۸ خبره با توجه به نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی در سطح کشور شناسایی شدند و مصاحبه ها که به مدت ۱ ساعت بود تا رسیدن به اشباع نظری ادامه داشت. پس از انجام مصاحبه ها و ضبط آن ها، مصاحبه ها به صورت کامل مکتوب شدند و پس از مطابقت متن و صوت، چندین بار مرور انجام شد و سپس با سیستم کدگذاری مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت.یافته ها: براساس تجارب خبرگان عناصر رویکرد بازی گونه سازی که می توان در برنامه درسی آموزش عالی به کار گرفت عبارتند از: ایجاد هیجان (نمایش محتوای جذاب، کاربرد روش های تدریس فعال، علائم رفتاری، مسابقه و طرح سوال، ماجراجویی و عدم تکرار)، ایجاد تعامل (یاددهنده با یادگیرندگان، با استفاده از فضای مجازی، با استفاده از محتوا و بین یادگیرندگان)، ایجاد رقابت (رقابت گروهی، با محدودیت زمانی، رقابت فردی و با قرعه کشی)، ایجاد انگیزه (تکنیک های خلاقانه، ایجاد انگیزه درونی، ایجاد انگیزه بیرونی، جملات انگیزشی)، بازخورد (بازخورد متناسب با تلاش، بازخوردهای کیفی و بازخورد بلافاصله بعد از آزمون)، امتیازدهی (فرصت جبران، نوار پیشرفت، ارائه نامنظم امتیاز و تعیین نقش )، پاداش دهی (دادن جایزه، انواع پاداش ها و طراحی گواهینامه و اعطای آن)، ایجاد چالش (با طرح سوال و با ابزار)، تعیین قوانین و مقررات (تعیین اهداف چند بعدی درس و اعلام آن در ابتدای ترم، ترسیم نقشه راه توسط استاد و جریمه شیرین) و سطح بندی (سطح بندی مطالب و پیش رفتن گام به گام از ساده به دشوار، از عینی به ذهنی، از معلوم به مجهول).نتیجه گیری: رویکرد بازی گونه سازی دارای عناصری است که پیاده سازی آن در برنامه درسی آموزش عالی، منجر به جذابیت و پویایی تدریس می­شود و روند یادگیری را تسهیل می­کند. بر این اساس، می توان از تجارب خبرگان رویکرد بازی گونه سازی در فرآیند آموزشی استفاده کرد تا کلاس، از جو خشک و کسل کننده خارج شود و با استفاده از عناصر رویکرد بازی گونه سازی، فرآیند یادگیری را جذاب، لذت بخش و ماندگار کند. این رویکرد، به مخاطبان و علایقشان توجه خاصی کرده است و مشارکت و تعامل فراگیران را مدنظر قرار می­دهد تا دانش جدید در یک فرآیند شاد و جذاب، با فعالیت دانشجویان تولید شود.

کلیدواژه ها:

آموزش عالی ، بازی گونه سازی ، برنامه درسی ، رویکرد کیفی ، یادگیری