مطالعه تطبیقی حضور بصری رخش در روایات شاهنامه (مطالعه موردی: نسخه چاپ سنگی ۱۲۶۷ق)

چکیدهبیان مسئله: بخش عمده ای از روایات حماسی و پهلوانی شاهنامه، با اسب قرین است. اغلب اسب های اساطیری، شخصیت مستقلی دارند، از جمله مهم ترین آن ها، رخش، مرکب و یاور رستم است. علاوه بر جنبه ادبی، موضوع حایز اهمیت، توجه به نمایش بصری رخش در میان روایت های گوناگون است.هدف: نسخه ۱۲۶۷ق (محفوظ در کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ثبت ۴۳۴۳۱) برخوردار از تصویرسازی های میرزا علیقلی خویی (دوره فعالیت ۱۲۷۲-۱۲۶۳ق)، نمونه ای شاخص از تصویرسازی های روایت های شاهنامه در کتاب های چاپ سنگی دوره قاجار محسوب می شود. هدف از این پژوهش، تطبیق حضور بصری رخش با روایت های شاهنامه است. سوال: این پژوهش، بر پاسخ به پرسشی چندوجهی استوار است مبنی بر این که ویژگی های تصویرسازی رخش در شاهنامه ۱۲۶۷ق چگونه و چه نسبتی بین اشعار با تصویرسازی رخش وجود دارد و نیز حالت های جسمی، روحی و روانی رخش به چه نحوی ترسیم شده است؟روش: پژوهش حاضر با تکیه بر ساختار مطالعات بینارشته ای (ادبیات-تصویرسازی)، روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد کیفی تدوین یافته است.یافته ها: در روایت های بصری نه گانه شاهنامه ۱۲۶۷ق که رخش در آن حضور دارد، از سوی میرزا علی قلی خویی، دقت لازم در بازنمایی حالات و پیکر رخش به کار گرفته شده و در بازتاب صحنه های مورد بررسی، تا حد گسترده ای مرتبط با متن اشعار، تصویرسازی صورت پذیرفته است، چنانکه با پرداخت به جزییات، سعی در بازنمایی دقیق حالات و رفتار ها و ویژگی های رخش گردیده، چنانکه حالات فیزیکی و روحی همچون خشم و حضور در صحنه های نبرد و لحظه جان دادن به خوبی به بیننده انتقال داده شده است، اما تصویرساز همچنان به اصول سنتی پایبند است. در این بین، ازجمله موضوعات مشهود، توجه تصویرسازی به شاهنامه ۱۲۶۲ق، بمبئی بوده که گویا در ترسیم جزییات رخش به آن توجه داشته است.کلیدواژه ها: چاپ سنگی، شاهنامه، رخش، رستم، میرزا علیقلی خویی

کلیدواژه ها:

چاپ سنگی ، شاهنامه ، رخش ، رستم ، میرزا علیقلی خویی