فرهنگ شناسی گردشگری مذهبی و آسیب شناسی آن

گردشگری یک نظام معناست که هر فرد باهدفی از مکانی به مکانی جابجا می شود و سلسله تجربیات و اتفاقاتی را درک می کند. لذا این حرکت سه عنصر انگیزه، زمان، و جابجایی فیزیک دارد که در بطن خود سطحی از تعاملات و رویارویی فرهنگی را فراهم می سازد (معاون، موحد و طبیعی،۱۳۹۶) یکی از اشکال گردشگری، گردشگری مذهبی است. که قدمت آن به تاریخ فرهنگ دینی می رسد، اگر به تاریخ سفرها و گردش های مذهبی نظری بیفکنیم، به گردش های مذهبی، چون فریضه حج و زیارت حرم نبوی، بارگاه ملکوتی امامان شیعه در عراق، عربستان و ایران، مراسم مقدس یونانیان باستان در معابد آپولون و سفرهای مصریان برای دیدار از فراعنه و ایرانیان باستان به معبد آناهیتا در کنگاور و نظایر آن برمی خوریم که هر یک به گونه ای قدمت و رواج این شکل از گردشگری را در میان ملل مختلف نشان می دهند.(دهشیری،۱۳۹۴) گردشگری مذهبی یکی از قدیمی ترین و پررونق ترین گردشگری های گذشته و حال، در سراسر جهان محسوب می شود، تا جایی که با همه اجزا و گونه های مختلف خود، به سبب ویژگی های ساختاری و کارکردی خاص در متن گردشگری جهان جای گرفته و حدود ۲۶%کل جریان گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است (مریم قاسمی)، که اصلی ترین هدف در آن درک تجربه ای مذهبی است و بر زیارت و حضور در اماکن مذهبی تاکید دارد. گردشگران مذهبی برای زیارت اماکن، آثار، یادمان های مذهبی، انجام اعمال مذهبی و دینی، آموزش و گذراندن اوقات فراغت به مکان ها و مراکز مذهبی سفر می کنند. (قرخلو، توکلی نغمه و گروسی،۱۳۹۹).اصطلاحات گردشگری مذهبی یا زیارت را می توان به عنوان مترادف یکدیگر به کاربرد. زیارت در لغت، به معنای مطلق دیدار یا دیدار کردن با شخص بزرگی است (کارگر،۱۳۹۱)؛ اما معنای اصطلاحی زیارت اشاره به حرکت مومنین برای دیدار بارگاه ملکوتی معصومین علیهم السلام دارد تا این دیدار ظاهری زمینه ای باشد برای اتصال باطنی به حقیقت ائمه هدی علیهم السلام اسلام (شمسی ،معارفی ،بیتا)جوادی املی حقیقت زیارت را این گونه توصیف کرده است:زیارت، حضور عارفانه عاشق در دیار معشوق، دیدار عاشقانه زائر از سرای مزور، اظهار عشق و ارادت محب به محبوب، دل دادن صمیمانه دلداده در کوی دلدار، سر سپردن سرباز فداکار در پیش پای سردار، اعلان فروتنی دین دار در برابر دین و پیشوایان دینی و اذان ایمان و دین داری است.(فلاحیان،۱۳۹۷)در این نوشتار درصدد برسی گردشگری مذهبی در گستره فرهنگ اسلامی بوده و سعی در تبیین و معرفی، مفاهیم گردشگری مذهبی، آداب زیارت، اماکن زیارتی، آثار و کارکردهای زیارت اهل بیت (علیهم السلام) هستیم و در انتها به آسیب شناسی زیارت پرداخته و راهکارهای موثر در بهبود و جهت بخشیدن به آن را ارائه می دهیم. این پژوهش به فرهنگ شناسی گردشگری مذهبی و آسیب شناسی آن پرداخته است.