تحلیل خاستگاه شکل گیری مفهوم اعتماد اجتماعی در دنیای مدرن و مقایسه آن با اندیشه قرآنی

اعتماد و کارکردهای آن یکی از مهم­ترین شاخص­ های سرمایه اجتماعی بوده و از دیرباز توجه کنشگران علوم انسانی به­ ویژه در جامعه­ شناسی، روان ­شناسی و علوم سیاسی را برانگیخته است. به ­رغم وجود آثاری در این حوزه، به زمینه ­های فرهنگی، نگرشی و بینشی اعتماد اجتماعی و نیز بررسی مفهوم آن در بافت قرآنی کمتر توجه شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی­ _ ­تحلیلی با مراجعه به منابع جامعه ­شناسی به بسترهای تولید این مفهوم در جهان مدرن پرداخته تا با درک دقیق اصطلاح اعتماد اجتماعی، تمهیداتی برای مقایسه این مفهوم با بافت قرآنی فراهم سازد. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که مفهوم اعتماد اجتماعی در دنیای معاصر، واکنشی در برابر افزایش خطرپذیری و فردگرایی بوده که وجود مولفه­ های عدم تعین آینده، عاملیت مستقل (کنش غیرقابل کنترل) و ناآگاهی از کنش احتمالی دیگری در آن لزوم توسل به کنترل و اجبار را به همراه داشته است؛ حال­ آنکه اعتماد مطلوب قرآن بر پایه نگرش مثبت (حسن ­ظن) و ایمان جمعی استوار شده که متضمن مولفه­ های تعین، تعهد و آگاهی است و هنجارها و ارزش های فردی (عوامل خصیصه­ محور) و جایگاه اجتماعی افراد (عوامل جایگاه ­محور) موجب تقویت آن می­ شود.

کلیدواژه ها:

اعتماد اجتماعی ، سرمایه اجتماعی ، مخاطره ، اطمینان قرآنی ، ایمان در قرآن ، امنیت خاطر