پهنه بندی پتانسیل خطر بیابان زایی با استفاده از مدل مطلوبیت چند شاخصه

بیابان زایی یکی از بزرگترین چالش های محیط زیستی زمان ما به شمار می رود. این پدیده یک مساله جهانی است و پیامدهای جدی آن بر تنوع زیستی، ایمنی محیط زیست، ریشه کنی فقر، ثبات اجتماعی- اقتصادی و توسعه پایدار در سراسر جهان تاثیرگذار است. در این میان مناسب ترین روش برای تعیین شدت خطر بیابان زایی استفاده از مدل های تجربی است. به منظور بررسی شدت بیابان زایی در این پژوهش از مدل مطلوبیت چند شاخصه (MAUT)(۱) استفاده شد. برای این منظور در این روش لایه های اطلاعاتی مورد نیاز در نرم افزار Arc View تهیه شد. سپس اقدام به تفکیک واحدهای کاری از روش ژئومرفولوژی شد. با تعیین شاخص های موثر، ارزش شاخص ها در هر واحد کاری تعیین و ارزش شاخص ها نسبت به هم از روش آنتروپی شانون برآورد و در ادامه، تابع مطلوبیت چند شاخصه یا ضریب مطلوبیت(۲) برآورد و در انتها نتایج به صورت نقشه ارزیابی ارایه شد. مطالعه های انجام شده نشان داد که ۴۳/۰ درصد از کل منطقه مطالعاتی به صورت خیلی شدید و ۹۲/۸ درصد به صورت به نسبت شدیدی تحت فرایند بیابان زایی می باشد و بیابان زایی با شدت متوسط (۷۴/۸۱%)، بیشترین سهم را در منطقه مطالعاتی به خود اختصاص داده است. در عین حال ارزش عددی ضریب مطلوبیت بیابان زایی برای کل منطقه از مجموع عوامل ۸۶۷۷/۰ (کلاس متوسط یا V) به دست آمد. نتایج این پژوهش امکان برنامه ریزی را برای به حداقل رساندن بیابان زایی در اثر انجام طرح های توسعه فراهم می سازد و شرایطی را ایجاد کند که با توجه به اولویت ها و پهنه بندی آسیب پذیری منطقه مطالعاتی، تعادل بین طرح های توسعه و محیط امکان پذیر شود.

کلیدواژه ها:

پهنه بندی ، ساختار سلسله مراتبی ، شدت بیابان زایی ، تصمیم گیری چند معیاره ، مطلوبیت چند شاخصه