برآورد توانمندی توسعه پایدار با کاربرد شاخص های منفرد و ترکیبی

مهم ترین جاذبه توسعه پایدار در جامع نگری آن است. اگرچه مشکلات خاص و گسترده باعث شده توجه و تاکید کشورهای جهان سوم بیشتر بر حصول توسعه باشد تا پایداری آن، اما باید توجه داشت حذف شکاف کنونی میان دو دنیای توسعه یافته و درحال توسعه بدون پایداری فرایند توسعه امکان پذیر نیست. پایداری ریشه خود را در میان پایداری اکولوژیکی دارد. از سوی دیگر، توسعه پایدار حل چالش بین ابعاد اقتصادی و طبیعی است. در فرآیند توسعه پایدار، نقش پایداری اجتماعی در تحقق اهداف توسعه پایدار بسیار پر اهمیت است و در بسیاری از مواقع عوامل کالبدی نیز به شیوه های مختلف متاثر می شوند. بنابراین، باید گفت پایداری زمانی فراهم می شود که مجموعه ای از پایداری اجتماعی با هدف عدالت اجتماعی، پایداری اقتصادی با هدف بقای اقتصادی و پایداری محیط زیستی با هدف تعادل اکولوژیک به وجود می آید. نگرش توسعه پایدار بر این اندیشه است که فن آوری نمی تواند هرگونه کاهش منابع طبیعی را جبران سازد و سرمایه طبیعی مکمل سرمایه انسان ساخت است. با توجه به اهمیت موضوع اندازه گیری یا برآورد میزان پایداری یا حتی قرار گرفتن در مسیر دستیابی به آن، هدف گذاری و تصمیم گیری در فرآیند برنامه ریزی و مدیریت، تعیین مجموعه ای از شاخص ها ضروری به نظر می رسد. انتخاب ترکیب مناسب از شاخص ها و همچنین شناسایی شاخص های کلیدی، هشدار دهنده و هماهنگ می تواند پایداری را تضمین نموده و مسیر حرکت را اصلاح نماید. شاخص های پایداری خصوصا زمانی که به صورت ترکیبی استفاده می شوند، ابزارهای ارزشمندی برای ارزیابی عملکرد کشورها و مقایسه آن ها در زمینه توسعه پایدار قلمداد می شوند. در همین راستا، در پژوهش حاضر علاوه بر ذکر شاخص های منفرد، برخی از این شاخص های ترکیبی از جمله شاخص های جای پای بوم شناختی، شاخص پایداری محیط زیست، شاخص عملکرد محیط زیست، شاخص مازاد تولید طبیعی، شاخص پس انداز خالص، شاخص آسیب پذیری محیط زیست، شاخص توسعه انسانی، تولید ناخالص داخلی و نیز مدلی با عنوان چارچوب فشار- وضعیت موجود- واکنش معرفی می شود.

کلیدواژه ها:

اجتماع ، اقتصاد ، توسعه پایدار ، شاخص ، محیط زیست