مقدمه ای بر تجربه «دولت سازی» مدرن در عصر قاجار

«دولت سازی» مفهومی است که در میانه عصر قاجار، از سوی میرزاملکم خان ناظم الدوله، به کوشش هایی اطلاق شد که برای خروج از قدیم حکمرانی به جدید آن بود. در این پژوهش، این مفهوم، محمر اصلی شناخت تجربه ای است که بر مبنای مشاهده همراه با مقایسه از بحران های مختلف سیاسی در ایران زمین شکل گرفت: تجربه دولت سازی مدرن. در این پژوهش، از منظر کشورشناسی و با درنظرداشتن نظریه اسپریگنز، به مثابه چارچوب نظری و روشی کار، این پرسش مطرح شده است: در پس بحران سیاسی ایران عصر قاجار، چه چیزی وجود داشت که بر مبنای آن تجربه دولت سازی مدرن فهمیده شود؟ بر این اساس، می توان فرض کرد که با آغاز نظام جدید در تبریز، همه چیز در حکمرانی، به تدریج به امری قدیم تبدیل شد و جدید در آستانه ایستاده بود. خروج از این قدیم، با مشاهده بحران سیاسی فراگیر و درک آن به مثابه مشکل و انتقال آن به عمل متجددانه به مثابه راه درمان و صورت بندی آرمانی به نام «مشروطیت» صورت گرفت. همه این ها، در عصر ناصری، بخش مهمی از تجربه دولت سازی مدرن را در قالب تنظیمات و لوازم آن و تجربه نظری مشروطیت تشکیل می داد.

کلیدواژه ها:

بحران ، تجربه تجدد ، دولت سازی ، عصر قاجار